Twee nieuwe uitspraken die een beeld schetsen van de Poolse rechtspraak
Vandaag, bij de notificaties in onze mailbox, twee berichten die los van elkaar de wenkbrauwen doen optrekken. Zet ze naast elkaar en ze doen de wenkbrauwen fronsen. Beide berichten gaan over de betwiste onafhankelijkheid van de rechtspraak in Polen.
Uitspraak 1: Poolse Activist krijgt politiek asiel in Noorwegen
Het Parool bericht over een Poolse activist die naar Noorwegen is uitgeweken om te ontkomen aan rechtsvervolging in Polen. Deze activist is een unicum. Hij is de eerste die sinds de val van het communisme politiek asiel toegekend krijgt.
De activist - Rafał Gawel - werd in Polen in hoger beroep veroordeeld voor fraude, witwassen en het vervalsen van handtekeningen. Gawel ontkent en zegt dat dit samenhangt met zijn activistenwerk. Vanuit de oost-Poolse stad Białystok runt hij een organisatie die racisme en xenofobie monitort. Naar eigen zeggen heeft hij verschillende keren banden blootgelegd tussen lokale bestuurders, justitie en extreemrechtse groepen in Bialystok. Zijn veroordeling zou daarmee een wraakactie zijn.
Blijkbaar ziet de Noors immigratiedienst, ook al is het in een beroepsprocedure, een grond in deze argumentatie. Gawel krijgt en zijn gezin krijgen politiek asiel in Noorwegen.
Verschillende rechters in EU -landen, waaronder Nederland (zie bijvoorbeeld Parool en NRC), zijn terughoudend in het uitleveren van verdachten aan Polen. Ook deze rechters plaatsen vraagtekens bij de onafhankelijkheid van de rechtspraak. Polen op zijn beurt weigert dan weer een verdachte aan Nederland uit te leveren.
Daarnaast staat de vervolging van activisten niet op zichzelf. Zo voert Amnesty onder andere actie tegen de vervolging van Elżbieta Podleśna.
Uitspraak 2: Poolse rechter raakt immuniteit kwijt
Reden voor een kritische houding over de rechtspraak in Polen zijn onder andere dat de minister van justitie direct leiding geeft aan het OM. Een andere reden is het instellen van een tuchtcollege voor rechters door de regering. Een college dat, net als inmiddels het hoge gerechtshof, gedomineerd wordt door rechters die benoemd zijn door dezelfde regering.
In de Volkskrant verschenen hierover met regelmaat berichten. Er is:
- het interview met vertegenwoordigers van de europese rechters, Kees Sterk;
- de profielschets van de hoogste Poolse rechter die bleef zitten in weerwil van de Poolse regering
- een interview met een rechter die zelf de strijd aangaat.
- ook ruimte voor het tegengeluid vanuit de regering over de 'kaste van de rechterlijke macht'.
Het bericht dat vandaag de aandacht trekt gaat over de door de EU bekritiseerd tuchtkamer. Die heeft voor het eerst daadwerkelijk een rechter uit haar macht heeft ontheven. De Krakause rechter Beata Morawiec is ook voorzitter van Themis, een organisatie die zich inzet voor onafhankelijke rechtspraak in Polen. In haar kritische houding tegenover de regering schuwde ze niet om in 2016 een zaak aan te spannen tegen de minister van justitie Zbigniew Ziobro. Een zaak die ze won.
Het Poolse OM, dat nu dus onder controle staat van diezelfde Ziobro, wil Morawiec vervolgen voor twee zaken. Ze zou een verdachte hebben vrijgesproken in ruil voor een mobiele telefoon. Deze aanklacht ontkent Morawiec. Ook werd ze beschuldigd van het onterecht geld claimen bij de rechtbank voor werk dat ze niet heeft gedaan. Haar advocaten wisten deze tweede zaak te weerleggen.
Toch vond de tuchtraad dat er genoeg reden was haar immuniteit op te heffen. Daarmee kan het OM een onderzoek instellen wat zou kunnen leiden tot tien jaar gevangenisstraf.
