Uitslag eerste ronde presidentsverkiezingen
De belangrijkste uitkomst van de eerste ronde publiceerden we zondagavond al in onze verkiezingsblog: De tweede ronde gaat tussen zittend president Duda en uitdager Trzaskowski. In dit artikel kijken we in meer detail naar de cijfers en wat die betekenen naar de komende, tweede ronde op 12 juli die spannend kan worden.
Aan het einde staan we nog stil bij het oordeel van de OVSE over de verkiezingen.
De definitieve uitslag eerste ronde
In de definitieve uitslag eindigt Duda nog iets hoger dan in de exit polls
De opkomst is met 64,45% voor Poolse begrippen hoog te noemen. Een vergelijkbare opkomst in de eerste ronde is alleen op te tekenen voor de presidentsverkiezing van 1995. De toen zittende president Lech Walesa, bekend als boegbeeld van de strijd tegen het communisme, moest het opnemen tegen de socialistische - en ex-communistische - kandidaat Kwasniewski die uiteindelijk won in de tweede ronde. In die tweede ronde lag de opkomst toen op de 68%. Vaak zorgt de tweede ronde voor een hogere opkomst. Alleen in 2000 was geen tweede ronde nodig toen Kwasniewski, surfend op de toetreding tot de EU, gelijk in de eerste ronde met meer dan de helft van de stemmen werd herkozen.
De vraag is nu hoe hoog de opkomst op 12 juli gaat worden en voor welke kandidaat het gunstig als ze extra mensen naar de stembus weten te trekken.
De resultaten in Nederland en België: Trzaskowski wint overduidelijk
Op de site van de kiescommissie zijn de resultaten te vinden van de verschillende kiesbureaus en daarmee dus ook die van de nu geplubliceerde stemmen uit Nederland en België. Dat maakt inzichtelijk dat Trzaskowski duidelijk de favoriet is en in België zelfs genoeg had aan een ronde met meer dan 50% van de stemmen.
De tweede ronde
Eerste prognose
Op de site van wyborcza.pl staat een prognose voor deze tweede ronde en daarin zitten beide kandidaten rond de 45% en heeft 10% van de kiezers nog niet besloten.
De aanbevelingen van andere kandidaten
Belangrijk voor de tweede ronde is nu wat de belangrijkste verliezers hun achterban aanbevelen.
Szymon Hołownia (goed voor 13,8%) heeft zich nog niet uitgesproken maar uit een peiling blijkt dat driekwart in de tweede ronde voor Trzaskowski zou kiezen, 17% voor Duda en dus ook nog een deel dat het nog niet weet. Op dinsdag geeft hij een persconferentie over zijn politieke toekomst.
De zeer rechtse kandidaat Krzysztof Bosak kreeg bijna 7% van de stemmen. Duda zelf riep al snel zijn kiezers al op om in de tweede ronde op hem te stemmen. Samen met zijn eigen stemmen komt hij dan al dicht in de buurt van de 50%.
Robert Biedroń, die zelf net iets meer dan 2% van de stemmen haalde, heeft zijn eigen achterban gelijk maandagmorgen opgeroepen om in de tweede ronde Trzaskowski te steunen. Opvallend is trouwens de lage score van deze aansprekende politicus die in aanloop naar de oorspronkelijke verkiezingen kon rekenen op aanmerkelijk meer steun.
De verdeeldheid in kaart
Uit de uitslagen blijkt hoe verdeeld het land is. Er is een duidelijk onderscheid te zien tussen stad en platteland en tussen de verschillende leeftijdsgroepen. Heel kort samengevat is dit het beeld:
Hieronder leest u meer gedetailleerde analyses met dank aan Poolse media die dit zo mooi visualiseert.
Stad versus platteland
Op basis van de exit polls is duidelijk dat de achterban van Duda voor bijna drie kwart te vinden is in ruraal gebied en plaatjes tot 50.000 inwoners (tegen 53% van Trzaskowski's achterban). Trzaskowski haalt duidelijk een grotere achterban in de grote steden. meer dan 40% van zijn stemmen komt uit steden groter dan 200.000 inwoners. Voor Duda ligt dat op ongeveer 20%.
Als we dan inzoomen op de regio Mazowieckie, de wojewód rond de hoofdstad, wordt het contrast goed zichtbaar:
Doorklikkend op de interactieve kaarten blijkt ieder keer weer dat Duda zijn stemmen haalt op het platteland. In de middelgrote steden waar Duda wint is het verschil met Trzaskowski duidelijk minder groot dan in de omringende gebieden.
Dit wordt ook duidelijk uit de kaarten die wyborcza.pl op haar site heeft geplaatst met het percentage van de stemmen dat beide kandidaten haalde in de verschillende gemeentes waarbij Duda op een aantal plekken zelfs boven de 80% komt.
Ook lijkt het erop dat in de stedelijke gebieden de opkomst hoger ligt dan op het platteland. Wat zal dit betekenen voor de tweede ronde?
Opleidingsniveau van de kiezers
Bijna de helft van de kiezers die Trzaskowski aan zich wist te binden is universitair over hoger opgeleid (donkerste kleur). Kort door de bocht is de stemmer van Duda dus lager opgeleid.
Dit geldt overigens ook voor de andere kandidaten die ook meer mensen weten aan te spreken in die hoger zijn opgeleid.
Jeugd versus ouderen
Ook onder de verschillende leeftijdsgroepen is de achterban verdeeld. Duda haalt meer dan de helft van zijn stemmen (opnieuw op basis van de exit polls) bij de 50-plussers en zelfs 37,5% bij de 60-plussers.
Trzaskowksi haalt meer dan de helft van zijn stemmen juist bij de leeftijdsgroepen onder de 50 jaar en half 13,5% van zijn stemmen bij de jongeren (tot 29 jaar).
Opvallend is dat bij jongeren Duda slechts 20% van de stemmen haalt en op de rechterflank de extreem rechtse kandidaat Bosak voor zich moet dulden (zie onderstaande afbeelding).
Ook blijkt dat Trzaskowski in die leeftijdsgroep een geducht tegenstander had aan Hołownia. Dit maakt duidelijk hoe belangrijk de steun is die Bosak en Hołownia uitspreken voor de twee overgebleven kandidaten Duda en Trzaskowski.
Oost versus west
Tot slot is daar het onderscheid oost versus west. In drie gebieden, allen aan de westkant van Polen, wist Trzaskowski de meeste stemmen te halen. In alle andere gebieden won Duda. Zelfs in de regio Mazowieckie rond Warschau, de thuisbasis van Trzwaskowski wist Duda te winnen.
Voorlopig oordeel van OVSE
Op maandag publiceerde in een persconferentie de OVSE hun voorlopige bevindingen over het verloop van deze verkiezing. Hieronder is de persconferentie terug te kijken (Engels met Poolse tolk). De verklaring is ook na te lezen op de site van de OVSE in PDF.
Dubbel beeld maar overwegend kritisch
De OVSE is positief over de professionele wijze waarop de verkiezingen uiteindelijk zijn georganiseerd en uitgevoerd. De OVSE is kritisch over de rechtmatigheid van de gehouden verkiezen en het proces dat leidde tot deze uitgestelde verkiezing na de chaotische aanloop naar 10 mei.
Opvallend voor onze lezers in Nederland en België is dat, uit de vragen die volgden op de verklaring, de OVSE het stemmen vanuit het buitenland (en dus vanuit NL en BE) niet zelf actief kan monitoren en dat ze hierbij dus af moeten gaan op bijvoorbeeld gesprekken met de kiescommissie.
Negatieve retoriek
Ook is de OVSE kritisch over de retoriek de kandidaten gebruiken en hoewel ze daarbij naar beide leidende kandidaten kijken (Duda en Trzaskowski) komende de genoemde voorbeeldonderwerpen (xenofobie en homofobie) overwegend uit de campagne van Duda:
"Negative campaign tactics primarily by the two contenders leading in the opinion polls contributed to further polarizing and already confrontational environment. The COVID-19 pandemic was a central campaign issue, with both ruling and opposition parties accusing each other of exploiting the crisis for electoral gain. The prevalent themes were domestic economic issues in the aftermath of the COVID-19 measures, such as unemployment, retirement and social benefits. Inflammatory language was prominent with instances of xenophobic and homophobic rhetoric by the incumbent and his campaign."
OVSE voorlopig rapport
Harde woorden voor TVP
De organisatie is ronduit kritisch over de rol van de nationale omroep, TVP. De verslaggeving was niet gebalanceerd en of zelfs xenofoob of zelfs met anti-semitische ondertonen:
"During this campaign, in the period qualitatively followed by the ODIHR SEAM, the TVP failed in its legal duty to provide balanced and impartial coverage. Instead, it acted as a campaign vehicle for the incumbent and frequently portrayed his main challenger as a threat to Polish values and national interests. Some of the reporting was charged with xenophobic and anti-Semitic undertones."
OVSE voorlopig rapport
Een opniestuk op The Guardian: 'For a bitter taste of Polish populism, just watch the evening news' geeft enkele voorbeelden van de berichtgeving van TVP.
De persconferentie is hier terug te kijken:
