Op 1 mei 2004, 15 jaar na de val van het communisme, werd Polen lid van de EU. Twintig jaar die zowel succesvol als bewogen genoemd kunnen worden.
Het begin van de EU en Polen in naoorlogs Europa
Volgers van onze website kennen de geschiedenis van Polen aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De grote drie (VS, VK en de USSR) hadden bekokstoofd dat Polen in de invloedsfeer van de USSR zou komen. Ook kreeg de USSR de in 1939 veroverde gebieden als onderdeel van de Sovjetrepublieken Litouwen, Belarus en Oekraïne. Ter compensatie kreeg Polen gebied in het westen ten koste van Duitsland dat opgedeeld werd in de Bondsrepubliek Duitsland (ook wel West-Duitsland in de volksmond) en de Duitse Democratische Republiek (Oost-Duitsland). Dit betekende dan ook dat Polen niet echt vrij werd en dat veel van de Polen die streden voor onze bevrijding niet veilig terug konden keren. of omdat ze niet welkom waren in Polen of omdat hun geboortegrond in de USSR lag.
Na de oorlog was in Europa de overtuiging dat de tot dan toe rivalen Frankrijk en Duitsland (terug te voeren tot 1870 of zelfs nog daarvoor) over hun eigen schaduwen heen moesten stappen. Dankzij visionairs als Schuman en Adenauer werd dit mogelijk.
De Franse minister van Buitenlandse Zaken Robert Schuman komt met het plan voor nauwere samenwerking door de kolen- en staalindustrie van West-Europa te integreren (en en passant daarmee een machtsblok te vormen tegenover het communistische blok). Op die manier kan geen land apart oorlogswapens maken om zich, zoals in het verleden, tegen de andere te keren. De zes landen die meedoen zijn België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland.
Dat andere samenwerkingsverband, de NAVO
Inmiddels is ook de NAVO in 1949 in het leven geroepen. In het oosten kreeg deze NAVO een tegenhanger, het Warschaupact. Dit pact is vernoemt van de stad waar de oprichting plaatsvond in 1955. Zo kreeg het verdrag de naam van de hoofdstad van een land dat tegen wil en dank na de oorlog in de invloedsfeer van de Sovjet-Unie kwam. Een uitkomst van de conferenties in Teheran (1943) en Yalta (1944).
Weerstand tegen communisme
Achter het IJzeren Gordijn bood de bevolking van Polen (en ook andere landen in de regio) met meer of minder succes weerstand tegen de repressie van de communistische regimes. Soms werden protesten bloedig neergeslagen, zo ook in Polen. Dit alles bereikte in 1980 in Polen een kantelpunt (lees De val van het communisme begon op 31 augustus 1980). Dit leidde uiteindelijk tot de eerste (gedeeltelijk) vrije verkiezingen waarbij de macht van de communistische partij democratisch werd weggevaagd. Verkiezingen verbeeld met de iconische poster met Gary Cooper.
De omslag naar het westen
Vanaf het moment van deze verkiezingen was de blik van Polen op het westen gericht. De op een volgende regeringen zochten toenadering tot de EU. Terwijl Polen de economie in een sneltreinvaart liberaliseerde werden de nodige aanpassingen aan wet en regelgeving doorgevoerd wat uiteindelijk uitmondde in de toetreding op 1 mei 2004.
Waar staat Polen nu?
In middels heeft Polen de achterliggende 20 jaar met Tusk de voorzitter van de Europese Raad (2014-2019) mogen leveren maar is het ook een land geweest wat onder de PiS-regeringen regelmatig dwarslag en stevig door de EU is beboet. Al die jaren was de bevolking pro EU.
Een onderzoek van PEW-research in 2022 (toen de conservatief rechtse PiS-regering met anti EU retoriek nog aan de macht was) toonde aan dat een meerderheid van de Polen de toegevoegde waarde van de EU zag ten aanzien van vrede en voorspoed. Met een regering onder Tusk en een oorlog op de oostgrens is het prowesterse sentiment alleen nog versterkt.
Cijfers in vogelvlucht
De EU is natuurlijk veel meer dan alleen een economisch verhaal. Kijken we toch naar dit aspect, dan is sinds de toetreding tot de EU de economie van Polen steevast gegroeid, ook rond de financiële crisis van 2008. Voor de groei van 2012 tot 2022 geeft onderstaande video een impressie:
De site Eurostat leert ons dat:
- Het Poolse bbp per hoofd van de bevolking van 30.200 euro ligt onder het EU-gemiddelde (35.500 euro).
- Daarmee Polen goed is voor 3,9 % van het totale bbp van de EU.
- Polen sterk afhankelijk is van de EU als het aankomt op import en export:
Via de site van Eurostat zijn ook country facts te raadplegen waarvan we er een aantal voor Polen en Nederland naast elkaar hebben gezet:
Positief zijn het kleinere gat in de lonen van mannen en vrouwen, lagere werkloosheidscijfers, lagere kans op armoede, lagere de overheidsschulden en een hoger aandeel van hernieuwbare energie.
Met een hogere uitstoot van broekkasgassen per capita en met het grotere aantal inwoners (37 miljoen) zijn die scores minder positief.
Het lagere minimumloon mag een indicatie zijn waarom Nederland populair is voor arbeidsmigratie. Een migratie die op zijn beurt in Polen voor migratie zorgt vanuit bijvoorbeeld Oekraïne (al voor de oorlog).
Samen met negen andere toegetreden
Polen was niet het enige land dat die dag bij de EU kwam. Naast Polen kwamen die dag de volgende landen ook bij de EU: Cyprus, Tsjechië, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Slowakije en Slovenië. Reden voor de EU om dan ook een aparte pagina te maken voor 20 years together.
Er is een volledige themasite specfiek voor Polen. De site is in het Pools maar bied de mogelijkheid om vertaald te worden.
Voetnoot bij afbeeldingen: Deze zijn sheets uit een presentatie over Polen en de Tweede wereldoorlog. Interesse in een lezing en weten welke link er ligt met Nederland in het algemeen en (de omgeving van) uw woonplaats in het bijzonder? Neem contact met ons op.
Pro EU betogers in Warschau: Image by 3005398 from Pixabay
Vlag: Image by https://megapixel.click - betexion - photos for free from Pixabay
