Piotr Szczęsny overleden, de gewone grijze man

Afgelopen maandag, 29 oktober, overleed Piotr Szczęsny, een tot 19 oktober volledig onbekende 54-jarige man. Op die dag overgoot hij zich met benzine en stak hij zichzelf in brand uit protest tegen de conservatieve leiders van het land. Hij stak zichzelf in brand in het centrum van de Poolse hoofdstad Warschau. Piotr Szczęsny liet een brief achter waarin hij in uiterst zorgvuldig geformuleerde bewoordingen de regering ervan beschuldigde de democratie te ondermijnen en de grondwet met de voeten te treden.

De Poolse regering zou zich volgens Szczęsny onder meer schuldig maken aan het inperken van vrijheden, het met de voeten treden van wetten en de censuur op radio en tv, die door de regering als propagandakanalen worden gebruikt. Door zijn verbranding wilde Piotr Szczęsny zijn medeburgers aansporen tot verzet: “Wordt wakker! Het is nog niet te laat”, riep hij in zijn manifest op.

Terwijl de reguliere media weinig aandacht besteedden aan deze tragische gebeurtenis (om eventuele navolging te voorkomen of door de daad als geen politieke daad te beschouwen maar slechts als een daad van een depressieve man te bestempelen), werd het manifest druk gedeeld op de sociale media. Szczęsny zelf gaf in zijn manifest al aan dat zijn depressiviteit gebruikt zou worden om hem weg te zetten als ‘waanzinnige’ maar dat men onderscheid moet maken tussen depressiviteit en waanzin.

Paralellen met andere zelfverbrandingen

In haar reactie sprak de Poolse regisseuse Agnieszka Holland (Europe, Europe, Washington Square, Total Eclipse, House of Cards, Burning Bush, Spoor) zich uit tegen het negeren van Szczęsnys politieke motieven. Holland, dochter van een lid van de oppositie in het communistische Polen die zelfmoord had gepleegd, trekt paralellen tussen de zelfverbranding van de jonge Tsjecho-Slovaakse studenten Jan Palach en Jan Zajic, de Poolse Ryszard Siwiec eind jaren zestig van de twintigste eeuw en Piotr Szczęsny in 2017.

In tegenstelling tot de golf van maatschappelijke protesten na de dood van Palach werd de politieke zelfmoord van zijn navolger Zajic verzwegen en bleef de zelfverbranding van Ryszard Siwiec (uit protest tegen de invasie van de Warschaupacttroepen in Tsjechoslowakije) zo goed als onopgemerkt. Sterker nog: hun zelfverbranding werd in diskrediet gebracht en afgedaan als wanhoopsdaad van onevenwichtige of zelfs psychisch gestoorde personen. Een argument dat, zoals Szczęsny al vermoedde, ook tegen hem zou worden gebruikt.

Op 2 november, de dag van Allerzielen wanneer de Polen hun overleden familieleden en vrienden herdenken, stond men in Warschau op Plac Defilad, voor het Cultuurpaleis ook stil bij zijn dood. Het is op die plek dat ‘de gewone grijze man’ − zoals Szczęsny genoemd werd voordat zijn naam bekend werd − zich in brand had gestoken.

Ja, zwykły, szary człowiek …

Ik, de gewone, grijze man…

Foto bij dit bericht toont een geïmproviseerd monument op de trappen van het Cultuurpaleis. Op de muur de openingszin van zijn manifest. Bron foto Facebookpagina Chris Niedenthal, bekend van zijn foto ten tijde van de staat van beleg met Apocalypse Now.

Bron rouwadvertentie oko.press

De Nederlandstalige media

Opvallend is hoe weinig over deze zelfverbranding te vinden is in de reguliere Nederlandstalige media. Ondanks dat wij de media uiteraard volgen qua berichtgeving over Polen zijn ons nu maar twee berichten bekend:

• "Wanhopig protest tegen regering: Poolse man steekt zichzelf in brand" Nieuwsblad.be
• "Was de Poolse Piotr die zichzelf in brand stak een held of een zieke? NRC (en alleen online)

Op 14 november, de dag van de begrafenis schreef Jenne Jan Holtland een bijdrage voor de Volkskrant.