De nabeschouwingen: Poolse verkiezingen
Met de stemmen geteld en de zetels verdeeld kan het nabeschouwen beginnen. Nog veel leuker is voor journalisten natuurlijk en speculeren over "Wat nu...?". Wij verzamelden de afgelopen week de berichten die ons onder ogen kwamen. De voorbeschouwingen kunt u hier nog teruglezen. Mosterd na de maaltijd? Nou, niet helemaal. Ze bevatten een aantal interessante verhalen over de Poolse samenleving.
De uitslag
Om te beginnen de uitslag in percentages en zetels (bron via Europe Elects).
De Sejm, het lagerhuis
Hoewel grote winnaar heeft de regeringspartij in percentages niet de meerderheid maar in zetels wel met 237 van de 460 zetels:
In percentages:
In zetels: 
In de senaat, het hogerhuis
Hier ligt het percentages stemmen op PiS vergelijkbaar maar scoort KO, het grootste kollectief van de oppositie duidelijk beter. Hoewel nipt haalt PiS in de senaat dan ook geen meerderheid met 48 van de 100 zetels.
In percentages:
In zetels:
Dit betekent dat vanuit de senaat een remmende werking uit kan gaan op de wetgeving van de regering. Ook heeft de senaat invloed op benoemingen bij aan de overheid gelieerde organisaties. al hangt dit natuurlijk sterk af hoe de andere blokken en de 4 onafhankelijke senaatsleden stemmen. Eén van hen nijgt naar PiS, de andere drie naar de oppositie.
Zoals 'Notes From Poland' op haar Facebookpagina noteerd:
"The Senate is much weaker than the lower-house Sejm. However, it can delay and scrutinise legislation, which will prevent the kind of quickfire lawmaking that has become a trademark of PiS over the last four years. The Senate also has certain powers over appointments to state institutions, such as the National Council of the Judiciary, IPN, National Broadcasting Council, the Commissioner for Human Rights and Supreme Audit Office"
Stemmen uit het buitenland
In Nederland was sprake van lange rijen bij in ieder geval het stembureau in Breda (rapporteeerde de NOS), Den Haag (eigen waarneming) en Amsterdam (FOK!) met wachttijden tot wel 2 uur. Een reden voor deze wachtrijen is waarschijnlijk de hogere opkomst dan voorgaande jaren. Een andere reden kan zijn dat de regering in de achterliggende periode het stemmen per post afgeschaft heeft. Dit betekent dat, wil je stemmen in het buitenland, je dus op pad moet naar een van de (in Nederland 5) stembureau's. De uitslag van de buitenlandse stemmen ziet er als volgt uit:
Dit roept de vraag op welk effect het afschaffen van stemmen per post nog heeft gehad.
Eerste analyses op zondagavond en maandagmorgen:
Winst en verlies
Een van de eerste om te berichten over de winst van de regeringspartij PiS was Jenne Jan in de Volkskrant gelijk op maandagochtend toen nog niet alle stemmen geteld waren. De winst voor PiS was duidelijk. Hoe dit zich zou vertalen naar de zetelverhouding nog niet helemaal. Wat PiWS wil gaan doen? Minimumloon verhogen en de rechtsstaat verder hervormen (volgens velen dus afbreken). Waar de een wint, zijn er aan de andere kant verliezers en dit verlies zit vooral bij het grootste oppositie blok.
Nieuwe achterban
De NRC gaat bij de eerste analyse in op de winst die PiS haalde bij nieuwe aanhangers. Met alle sociale maatregelen zijn er veel kiezers die direct effect in hun portemonnee zien. Dit heeft Pis geen windeieren geleld aldus NRC.
Minder dan gehoopt
Ekke Overbeek in Trouw belicht hoe de uitslag van 43% bij de stemmen vertaald naar waarschijnlijk een 52% in de zetels dankzij een bonus die de winnaar krijgt. Volgens hem is deze winst minder dan dat PiS op had gehoopt. De reden hiervoor zit in deze alinea:
“We hebben veel gekregen, maar we verdienen meer”, verklaarde Jaroslaw Kaczynski, leider van PiS. Bij een meerderheid van 60 procent zou zijn partij elk veto van de president kunnen verwerpen. De president is nu nog van zijn politieke kleur, maar komend jaar worden presidentsverkiezingen gehouden.
Politieke records maar wat nu?
Met deze observatie opent Marc Peirs zijn beschouwing bij de VRT. Hij beantwoord achtereenvolgens de vragen: "Wat nu Europa?", "Wat nu Polen?", "Wat nu Recht en Rechtvaardigheid?" (de regeringspartij) en tot slot "Wat nu oppositie?" met een doorkijkje naar de presidentsverkiezingen komend voorjaar.
Nationalistische retoriek is niet meer nodig?
Naast alle feitelijke beschouwingen is het redactionele commentaar van Trouw ook interessant met de kop "Regeringspartij PiS kan best zonder Pools nationalisme". De argumentatie is kort door de bocht: Met de succesvolle sociale politiek heeft de regering geen gemeenschappelijke vijand nodig om zich tegen af te zetten.
Wij volgen deze redenering in het redactionele commentaar. Waar wij echter een vraag bij stellen is of dit alleen populistische retoriek is van PiS om stemmen te winnen en daarmee macht te vergaren of dat hier een overtuiging onderligt. Ik denk dat tegenstanders van de regering hierop bevestigend reageren. De fanatiek voorstanders ook omdat die deze overtuigingen zelf aanhangen. De stemmers die kijken naar de sociale resultaten misschien zelfs ook wel maar nemen het dan maar op de koop toe. Uiteindelijk neemt de koopman het dan toch over van de dominee om maar eens een Nederlandse uitdrukking te gebruiken.
Jarosław Kaczyński op de sofa
In de Volkskrant legt Olaf Tempelman bekende buitenlanders op de sofa. Deze week naar aanleiding van de verkiezenen natuurlijk: PiS-leider Jarosław Kaczyński. Twee alinea's uit deze profielschets:
Samen met Lech* botste hij in die strijd voortdurend met Polen die een harde afrekening met het verleden ongewenst vonden, die plannen voor een bijltjesdag frustreerden, die compromissen sloten, ja die tot overmaat van ramp de deur openzetten voor nieuwe verdorvenheden van buiten. In 1949 werd de Polen het marxisme door de strot geduwd, in 2019 moeten ze gayparades en vegetarische knakworsten slikken.
en:
...Kaczyński is gelaagd en ongrijpbaar, die ambieert geen plek in de schijnwerpers, die stuurt in het donker acolieten aan. Niets doet hij ter meerdere eer en glorie van zichzelf, hém gaat het puur om de Polen, althans de goede helft van de Polen, niet de landverraders.
*) Lech Kaczyński was de tweelingbroer van Jarosław. Hij was president van Polen toen hij op 10 april 2010 omkwam bij een vliegramp met het presidentiële toestel. Een ramp waar nog steeds veel mensen - Jarosław incluis - een complottheorie bij hebben.
Heren en horigen
Luuk Middelaar in de NRC: "Wie het land enkel bekijkt door het prisma van een ‘liberale-democratie-met-lgbt-rechten’ versus autoritair nationalisme, mist twee belangrijke zaken." Die twee zaken zijn volgens hem ten eerste het grootschalige sociale programma en ten tweede de tweedeling tussen stad en land die volgens hem terug te voeren is op de geschiedenis van heren en horigen.
Waar ligt Polen?
"De ontnuchtering in Midden-Europa na de vreedzame revolutie van 1989 is niet van gisteren. Adam Michnik, een van de belangrijkste dissidenten in Polen, concludeerde al tien jaar later: „We geloofden in de emancipatie van de volken, in een staat zonder etnische discriminatie. We werden teleurgesteld.”
De uitslag van de Poolse verkiezingen afgelopen zondag vormt dan ook geen verrassing."
met die conclusie begint Paul Scheffer zijn column in NRC waarin hij reageert op de de Poolse verkiezingen. De titel boven zijn column is We hebben geen idee waar Polen ligt en daarmee bedoelt hij dat de gemiddelde Nederlander geen besef heeft van de geschiedenis van Polen en de impact die deze geschiedenis heeft op de hedendaagse politiek.
Sociale programma's en schandalen?
Op de verkiezingsdag zelf plaatste de NOS een bericht over de sociale programma's van de PiS regering. Daarin komt een oppositielid aan het woord die (uiteraard) kritisch is over deze programma's. In de titel zet de NOS het woord onbetaalbaar tussen aanhalingstekens: Poolse regering blijft winnen dankzij 'onbetaalbare' welzijnsprogramma’s.
Uiteraard kost het 500+ programma's voorgezinnen (die natuurlijk moeten voldoen aan het katholieke uitgangspunt van een vader en een moeder met kinderen) en het verlagen van de pensioenleeftijd veel geld maar voorlopig heeft dit nog geen negatieve invloed op de overheidsfinanciën. Uiteraard ook omdat de florerende economie genoeg geld in het laatje brengt.
De oppositie kan hier moeilijk weerwoord op vinden. Ten eerste zou het afschaffen van deze maatregelen inpopulair zijn, ten tweede kunnen ze bij zichzelf te raden gaan waar zij, in de jaren dat ze aan de macht waren, deze doelgroepen links hebben laten liggen.
Het oppositielid rept ook van de schandalen die PiS keer op keer raken maar ook daar gaat de oppositie niet geheel vrijuit. Ook tijdens hun regeringsperiode waren ze niet vrij van schandalen.
