Het raam als radiatorknop

Het FD spreekt met Frans Timmermans over de Green deal waar hij aan werkt bij de EU. Opnieuw komt Timmermans daarbij in aanraking met de Polen. Belangrijkste reden? Zij hebben een forse achterstand in te lopen als het aankomt op de CO2 uitstoot met de grote bruinkoolcentrales. Daarbij komt dat het politiek gevoelig ligt om te stoppen met het stoken van kolen omdat in Polen, anders dan bijvoorbeeld in Nederland, er ook mijnen zijn. Hierdoor is het niet alleen een milieuvraagstuk maar ook een arbeidsmarktvraagstuk.

Onafhankelijk van de Russen

Een ander, vaak vergeten aspect, is dat Polen niet graag afhankelijk is van de import van Russisch gas. Niet alleen omdat dit extra kosten met zich meebrengt maar historisch gezien staan ze (natuurlijk) veel wantrouwender tegen over de Russen die in het verleden al hebben laten zien dat ze de levering van gas ook politiek weten te benutten.

Polen verder in hernieuwbare energie dan Nederland

Mocht er sprake zijn van een vooroordeel dat Polen het zo slecht doent, kijk dan eens naar het aandeel hernieuwbare energie zoals Eurostat deze in kaart brengt:

Nederland is hekkensluiter en heeft het grootste gat tussen de doelstelling voor 2020 en het daadwerkelijk gehaalde niveau. Polen laat verder nog landen zoals België, de UK en Ierland achter zich.

Vooroordeel bij Timmermans?

Timmermans heeft begrip voor het Poolse standpunt en illustreert dit met de volgende herinnering:

"Polen is het in feite eens met het doel, maar heeft ook gezegd: we kunnen in juni pas aangeven hoe ver we zelf kunnen gaan. Ik heb daar begrip voor gelet op de transformatie die ze moeten maken. De uitdaging in Centraal-Europa is groot en dat heeft te maken met hun erfenis. Toen ikzelf in Moskou woonde moest ik 's winters bij min twintig het raam openzetten als het binnen te warm was, omdat er geen radiatoren waren. Alles werd centraal geregeld en generaties hebben zo geleerd dat energie niets kost. Als je met die mentaliteit bent opgegroeid en opeens moet er een ‘eerlijke’ prijs voor energie komen, dan zeggen de mensen: dat gaat me geld kosten. Daarom moet je ze helpen hun huizen te isoleren."

Een herkenbaar beeld. In de door stadverwarming verwarmde huizen(blokken) was het 's winters vaak zo warm dat, zonder een radiatorknop om dicht te draaien, het openzetten van het raam de enige methode was om de temperatuur dragelijk te maken. Maar is er geen vooroordeel om die herinnering door te trekken naar de mentaliteit van vandaag?

Particulier initiatief

In Polen is het heel gebruikelijk om zonnepanelen te zien op de daken, hebben de meeste huizen dubbelglas en zijn veel huizen goed geïsoleerd, bijvoorbeeld door rondom een extra isolerende laag aan te brengen. De laatste jaren zie je ook een grote opkomst van zonneboilers waarmee de mensen zorgen voor de warmwatervoorziening. Boilers zoals u die misschien kent van de vakanties naar Griekenland: Schuine panelen met een cilindervormige tank bovenop. Waar deze in Griekenland het jaar rond te gebruiken zijn, worden ze in Polen voor de winter vaak losgekoppeld en leeggemaakt om bevriezing te voorkomen.

Wat hier echter een belangrijke rol speelt is het besteedbare inkomen wat 'de gemiddelde Pool' hieraan kan spenderen. De vraag is dan ook of die mensen die dit soort voorzieningen nog niet hebben getroffen dit gedaan hebben vanuit de mentaliteit dat energie niets kost of dat dit simpelweg komt omdat ze de vernieuwing niet kunnen betalen.

Voor extra achtergrond informatie lees Vijf redenen waarom Polen niet zo groen kleurt.

Terug naar de stadsverwarming

In veel plaatsen wordt in Polen nog gebruik gemaakt van Stadsverwarming. Zo is bij iedere grotere stad een schoorsteen te zien van de centrale die vaak met warmte kracht koppeling en elektriciteit en warmte opwekt. Dit levert al een hoger rendement op dan bijvoorbeeld alleen elektriciteit opwekken. Er is een reden waarom veel tuinbouwers in Nederland elektriciteit zijn gaan leveren. Bij de verbanding wordt de hoog energetische warmte gebruikt voor het opwekken van energie en de (rest) warmte voor verwarming.

Hier zijn bij de stadscentrales mogelijk nog stappen te maken (voor zover die nog niet gezet zijn) voor extra efficientie winst of het 'wassen'van de uitlaasgassen. Ook op de transportleidingen van deze centrales naar de huizen toe zijn mogelijk nog stappen te maken. Zo was het 's winters, als het gesneeuwd had, soms goed te zien waar de leidingen lopen doordat daar de sneeuw was weggesmolten.

Dus ja, er is ruimte voor verbetering en in een land met 40 miljoen inwoners is de winst snel groter dan in Nederland met 17 miljoen inwoners dus moet Polen zeker over de brug komen voor de Green Deal maar hopelijk wordt de dialoog wel gevoerd vanuit het juiste referentiekader.