Karol Wojtyła, paus Johannes Paulus II, krijgt eigen museum

In het nationale heiligdom in Warszawa (Warschau) opent in het najaar 2018 een museum voor paus Johannes Paulus II.

In de Poolse hoofdstad Warschau wordt op 16 oktober 2018 in het heiligdom van de Goddelijke Verzoening het grootste pausmuseum ter wereld geopend. Het museum is toegewijd aan de Poolse paus Johannes Paulus II (1978-2005), de bij leven al legendarische leider van de Poolse katholieke Kerk onder het communisme. De als Karol Józef Wojtyła geboren Pool werd op 16 oktober 1978 tot paus gekozen. Op dat moment was hij kardinaal en aartsbisschop van Kraków.

Karol Wojtyła

Karol Wojtyła wordt geboren op 18 mei 1920 in Wadowice ten zuidwesten van Kraków. Na de oorlog wordt hij in 1958 eerst bisschop van Kraków, in 1964 aartsbisschop en in 1967 kardinaal.

De Poolse paus werd in het buitenland vooral bekend door zijn reisdrift (129 buitenlandse bezoeken), zijn gewoonte om daarbij mensen toe te spreken in hun eigen taal en ook het uitspreken van de kerst- en paasboodschap in vele talen. Het Nederlands werd standaard aangevuld met "bedankt voor die bloemen".

Hoewel zijn kerkelijke standpunten niet onomstrijden zijn, is er consensus dat met zijn benoeming tot paus, zijn bijdrage aan de val van het communisme in Polen belangrijk is geweest. Zo vestigde hij de internationale aandacht op de ontwikkelingen achter het Ijzeren Gordijn en verschafte hij legimiteit aan het vakverbond 'Solidariteit' door zijn ontmoetingen met de leiders. De massale opkomsten bij zijn missen in de open lucht maakten duidelijk dat de communistische partij de kerk en het volk niet kon negeren.

Reus van de val van het communisme

Het NRC bracht op 17 juni 2017 een special uit in verband met het overlijden van de toenmalige bondskanselier van Duitsland Helmut Kohl. In een artikel onder de titel 'Omringd door reuzen' worden de politieke leiders van de moment besproken. Natuurlijk wordt in ene opsomming Lech Wałęsa genoemd maar Johannes Paules II krijgt een eigen alinea:

Ook de Poolse paus Johannes Paulus II was zo'n leider - met zijn openlijk morele steun voor de oppositie in zijn geboorteland gaf hij de Polen de moed om in naam van de vrijheid op te staan tegen de macht van de staat. "Wees niet bang!", was de radicale en politiek explosive boodschap waarmee hij in 1979 naar het communistische Polen reisde en miljoenen mensen op de been bracht.

Kraków 1979

Een openlucht mis in Kraków tijdens het pausbezoek van 1979

Gdańsk 1987

Een openlucht mis in Gdańsk tijdens het pausbezoek van 1987, twee jaar voor de uiteindelijk val van het communisme en de eerste vrije verkiezen. Zoals bekend was Gdańsk de basis van het vakverbond Solidarność.

Recht op zelfbestuur

In het archief van het Leidsch Dagblad wat online toegankelijk is, is het artikel terug te vinden van 17 juni 1987, de dag na de openluchtmis in Polen. Het artikel schetst een mis die tweeënhalf uur duurt met meer dan een miljoen aanwezigen. Gade geslagen door de - volgens de krant - grote politiemacht op de been sinds het begin van de staat van beleg in 1981 en uitgezonden via een lokale zender. Deze uitzending gaat op zwart zodra de paus informele gesprekken aangaat en daarmee afwijkt van het protocol. Enkele door de krant opgetekende uitspraken die voor ons vanzelfsprekend zijn, maar in een land met een totalitair regime zeer provocerend.

Bron: Archief Leidsch Dagblad 17-06-1987

"Niemand kan ons [de burgers, red.] het recht ontnemen om mede de toekomst van het land te bepalen" wat natuurlijk gezien kan worden als een oproep voor meer democratie. En: "Arbeiders hebben het recht op zelfbestuur. Een uitvloeisel daarvan zijn onder meer onafhankelijke en autonome vakbonden." Dit is openlijke steun aan Solidarność en zijn leider Lech Wałęsa die ook ter communie gaat tijdens de mis.

In het archief van de Zeeuwse Courant is na te lezen dat na de mis een optocht richting het centrum uitloopt op een confrontatie met de politie.

Interessant is ook om te zien hoe de Poolse regering toen ageerde tegen de westerse media:

Ziekte, overlijden en heiligverklaring

In zijn latere jaren werd de paus een fragiele man, mede door de ziekte parkinson waaraan hij leed. Hij overleed op 2 april 2005 en werd in het Vaticaan bijgezet. Negen jaar later, op 27 april 2014, werd hij heilig verklaard. Vandaag de dag is Jan Paweł II, zoals hij in Polen genoemd wordt, nog steeds een belangrijke figuur. Zo is in veel plaatsen wel een standbeeld of een andere vorm van aan hem gewijd monument te vinden. Er is zelfs een musical gemaakt over zijn leven.

Het heiligdom van de Goddelijke Verzoening

Het museum, met een oppervlakte van 2.000 vierkante meter, komt op 26 meter hoogte in de koepel van het nationale heiligdom van de Goddelijke Verzoening (Świątynia Opatrzności Bożej). De bouw van deze enorme kerk in de wijk Wilanów in Warszawa ging begin deze eeuw van start, de eerste fase werd in 2011 afgerond.

In het gebouw is ook het Panteon van Grote Polen waar personen met verdiensten in wetenschap, cultuur of  politiek worden bijgezet. Eerlijkheid gebied te zeggen dat hier geen namen bij zijn die direct een bel doen rinkelen bij Nederlanders. Daarnaast is hier ook een symbolisch graf van Johannes Paulus II met een replica van de grot waarin hij bijgezet is in het Vaticaan.

Eerder werd in Polen ook al een bescheidener museum ingehuldigd gewijd aan paus Joannes Paulus II in zijn geboortehuis in Wadowice.