Een bijdrage van Pieter van Os die op 20 september verscheen in De Groene Amsterdammer.

Holocaust-overlevende bestrijdt Poolse haat met liefde

Warschau – Op het hoofdstedelijke ‘plein van de verlosser’ stond enkele jaren een metershoge boog vol plastic bloemen, gerangschikt in de kleuren van de regenboog. Rechtsradicalen en enkele geestelijken zagen in het kunstwerk van Julita Wójcik een viering van homoseksualiteit. Tijdens een jaarlijkse mars van extreem-rechts ging de fik erin; 11 november 2013. De regenboog brandde volledig af. Skinheads jubelden, vlag in de hand. De gemeente treurde, en betaalde herbouw. De Poolse mediawaakhond deelde, op zijn beurt, een boete uit aan Radio Marya. De radiozender had de brandstichting, een criminele daad, bejubeld.

Maar toen kwam de ‘Goede Verandering’, zoals de nationaal-katholieke partij PiS de gewonnen verkiezingen van eind 2015 noemt. De regenboog verdween naar een achterafhoek van Warschau en een rechter besloot vorige week, in beroep, de straf voor Radio Marya te vernietigen.

Het is een illustratief bericht in een land waar de huidige regering de samenleving in razend tempo verpolitiseert. Wij zijn aan de macht, zo is de gedachte van de katholieke nationalisten, en dat heeft gevolgen, ook in hoeken van de maatschappij die liberalen als apolitiek zien.

Tegelijk laat het bericht zien dat de strijd tussen liberalen en nationalisten niet altijd consequent is. Want in kringen van de Poolse oppositie is met afgrijzen kennis genomen van de vernietiging van de boete. Maar… hoezo moest Radio Marya eigenlijk worden beboet voor een opvatting? Er ontstond geen ophef toen de toezichthouder de straf uitdeelde, in een tijd dat Polen werd geregeerd door een pro-Europese regering die zich zei hard te maken voor de rechtsstaat. Toch lijkt de straf te schuren met de grondwettelijk verankerde vrijheid van meningsuiting. Op z’n minst.

De in Polen geboren Ben Stern, een man die concentratiekamp Majdanek overleefde, probeerde eens een optocht van neonazi’s in zijn eigen wijk van Detroit te verbieden. Dat lukte niet: vrijheid van meningsuiting. Daarna organiseerde hij een goed bezochte tegendemonstratie. Sindsdien loopt de nu 95-jarige Amerikaan regelmatig vooraan in allerhande tegendemonstraties. Tegenwoordig is hij zelfs tegen een verbod op neonazifeestjes. Want: ‘Ik doe het tegenovergestelde van wat zij doen’, zei hij in The Washington Post. Haat kun je bestrijden met liefde. Daarom nam hij vijf jaar geleden ook een Duitse immigrante bij hem in huis, een kleinkind van overtuigde nazi’s. Als hij een les heeft voor de liberalen in zijn geboorteland is het: neem je eigen principes serieus in het gevecht met de vijand.

Ben Stern (bron The Washington Post)

Red: De dochter van Stern maakte een documentaire over haar vader. Van de site van The Washington Post komt onderstaande trailer: