Iedere maand, op de 10de herdenken Jarosław Kaczyński en de zijnen de crash van het presidentiele vliegtuig bij Smoleńsk op 10 april 2021. Hierbij kwam de toenmalige presidenten en tweelingbroer Lech Kaczyński, zijn vrouw en nog 86 inzittenden plus 8 bemanningsleden om het leven. Ook iedere maand legt activist Zbigniew Komosa aansluitend een krans met daar op de tekst: "Ter nagedachtenis aan de 95 slachtoffers van Lech Kaczyński, die, alle procedures negerend, de piloten bevolen om in extreem moeilijke omstandigheden in Smolensk te landen. Poolse natie. Rust in vrede" en met de aantekening: "Stop met het creëren van valse helden!"
In deze blog schetsen de beknopt de achtergronden van de ramp en de reden voor het protest van Komosa.
De ramp
In Smoleńsk is het monument van de slachtoffers van Katyn. De massamoord van de Sovjet Unie op Poolse officieren en intelligentsia in 1940. Na de officiële herdenking in 2010, bijgewoond door toenmalig Poolse premier Donald Tusk en Vladimir Putin (zie artikel NY Times) wilde de president een eigen bijeenkomst houden op 10 april. Vergezeld door zijn vrouw en nog 86 andere hoogwaardigheidsbekleders uit leger, kerk, politiek en andere organisaties vloog hij daarom die dag met het presidentiele vliegtuig naar Smoleńsk. Daar crashte het vliegtuig in de dichte mist.
Het onderzoeksrapport wees uit dat in deze omstandigheden het enige juiste besluit van de piloten zou zijn geweest om uit te wijken naar een ander vliegveld. Echter onder de druk van de president (al dan niet expliciet uitgesproken) die uiteraard 'not pleased' zou zijn als zijn herdenking niet door kon gaan, zette de bemanning de landing door.
Wat hierbij meespeelt is dat in 2008 een piloot wel inging tegen de wens van de president. The Guardian beschrijft deze situatie in een verslag naar aanleiding van de 2010 crash:
"In a widely reported case in 2008, he flew to Tbilisi in his presidential plane during the war in Georgia. When his pilot refused to land in the Georgian capital, insisting it was too dangerous to do so, Kaczynski reportedly entered the cockpit and tried to change his mind. The pilot refused, and the party landed in the Azerbaijani capital of Baku, and was forced to travel the remaining stretch to Georgia by car over arduous mountain roads. Attempts were subsequently made to sue the pilot for failing to obey orders, but the case was thrown out by prosecutors."
De ontkenning van de toedracht
Het officiële onderzoek dat volgde op de ramp, wees als toedracht inderdaad het mislukken van de landing in slechte weersomstandigheden. Dit wordt door de entourage van tweelingbroer Jarosław - en sterke man van de PiS-regering, aangevochten. De PiS regering stelde een eigen onderzoek in waarvan de uitkomsten nog niet naar buiten zijn gebracht. Een complottheorie die veel aanhangers heeft en zelfs uitmondde in een bioscoopfilm (nu te zien op Netflix) is dat het een aanslag betrof door de Russen.
In Warschau, op het Piłsudski plein bij het presidentieel paleis verrees een monument en ook op meer plaatsen in het land werden monumenten opgericht voor de helden van Smoleńsk. Het is deze heldenverering en de verdraaiing van de waarheid waar Zbigniew Komosa tegen protesteert.
Het protest
Iedere maand legt Zbigniew Komosa een krans rond de officiële plechtigheid door PiS-aanhangers. In 2020 werd hij voor deze daden voor de rechter gedaagd door het parket omdat hij het monument en de nagedachtenis van de vereerden zou onteren. De rechter sprak hem vrij van de beschuldiging en gelastte de staat de kosten van het proces te vergoeden.
De laatste tijd verloopt het protest steeds grimmiger. Hoewel Komosa nog wel de kans krijgt om de krans te leggen, te midden van een cordon van politie en leger, wordt deze krans ook gelijk weer verwijderd. Op de Facebookpagina van Kronika Spod Pomnika is te zien dat de wijde omgeving van het monument deze zondag is afgezet. Waar de herdenking wel is toegestaan is het de activisten tot medio 2024 verboden om op de 10de een protestactie te organiseren.
Komosa loopt door cordon naar monument 
