Tips voor een bezoek aan Wrocław

De historische context en enkele stadswandelingen

Wrocław is een ideale bestemming voor een stedentrip. Wrocław is een boeiende stad met een rijk verleden. Daardoor is er een hoop te zien en ook veel te doen. Met directe vluchten (o.a. KLM sinds mei 2019) vanuit Nederland en gelegen in het westen van Polen ligt de stad ook relatief dichtbij voor de auto of de trein. Klik hier voor de verschillende mogelijkheden.

Misschien zijn in Polen Krakau (Kraków) en Danzig (Gdańsk) populairder als bestemming. Volgens ons niet terecht want in Wrocław, dat voor de oorlog Breslau heette en toen een Duitse stad was, is meer dan genoeg te beleven voor een weekendje weg van huis.

Wrocław is tegenwoordig de vierde stad van Polen na Warschau (Warszawa),  Kraków en Łódź. Ter beeldvorming, met bijna 650.000 inwoners is in Nederland alleen Amsterdam groter qua inwoneraantal en is Wrocław vergelijkbaar met Rotterdam. Er zijn veel hotels in verschillende prijsklassen en ook via Air BnB is er een ruime keus aan overnachtingsmogelijkheden.

Onderstaande tekst is ook als PDF te lezen, scroll daarvoor helemaal naar het einde van het bericht.

Duits of Pools?

Meestal stellen buitenlanders de vraag of Wrocław een Poolse of een Duitse stad is en dat is een vraag die tegelijkertijd makkelijk en moeilijk te beantwoorden is.

De stad heeft een bewogen geschiedenis en wat er tegenwoordig te zien is, vraagt enig begrip van wat zich op deze plek heeft afgespeeld. Zonder een volledig historisch overzicht te geven, is het nuttig de volgende dingen in het achterhoofd te houden bij een bezoek aan de stad.

Daarom beginnen we eerst met een korte geschiedenis van deze stad waarna we aan de hand van een aantal wandelingen we je kennis laten maken met deze mooie stad aan de Oder.

De geschiedenis van de Stad

Het begin

De stad is begonnen als een Slavische, met houten palissaden versterkte, nederzetting op een aantal eilanden in de rivier de Oder (Odra). Die plek was handig gekozen want ze lag aan de zogenaamde 'Barnsteenroute'. Dit was een handelsroute die voerde van de Oostzeekust – de vindplaats van de barnsteen - naar het Romeinse Rijk.

Op deze beveiligde oversteekplek over de rivier ontstond een centrum van handel en diensten dat in omvang en betekenis toenam. In het jaar 1000 werd er een bisdom gevestigd. De omgeving van de huidige kathedraal heet tot op de dag van vandaag Ostrow Tumski (In het Duits: Dom-Insel ofwel Domeiland). Ook nu deze omgeving door drooglegging van een van de rivierarmen allang geen echt eiland meer is.

Centrum op de zuidoever

Mettertijd kwam er ook bebouwing op de zuidoever van de Oder, waar een kasteel verrees (de plek waar nu het barokke hoofdgebouw van de universiteit staat). Rond het kasteel ontstond een nieuw centrum, terwijl de bebouwing op het Domeiland een meer en meer klerikaal karakter kreeg. De stad, een centrum van de vorstendynastie der Piasten, ging deel uitmaken van het Koninkrijk Polen dat officieel in 966 was gesticht.

Eerste verwoesting en herbouw

In de eerste helft van de 13e eeuw hielden de Tataren (het Mongoolse volk met de bekende leider Dzjengis Kahn) huis in Centraal Europa en ook Wrocław ontkwam niet aan verwoesting. Toen het gevaar geweken was, werd de stad herbouwd en werd de huidige Rynek (Marktring, Grote Markt) aangelegd. Deze Rynek kreeg, zeker voor die tijd, kolossale afmetingen van 213 bij 178 meter. Daaromheen kwam een net van straten in een regelmatig schaakbordpatroon. Een opzet die we ook kennen van Kraków.

Tsjechisch en Oostenrijks

Begin veertiende eeuw kwamen stad en omgeving onder de Tsjechische kroon. Tegelijkertijd nam het aantal Duitssprekende en Joodse bewoners van de stad toe. In deze tijd werd er voor het eerst op grote schaal in steen gebouwd. De vele gotische kerken die de stad rijk is, maar ook de patriciërshuizen rondom de Grote Markt, gaan in hun oorsprong terug tot de 14e/15e eeuw.

Begin 16e eeuw raakt Breslau, zoals de stand inmiddels heet, in de ban van de Reformatie en wordt protestants. In de 17e/18e eeuw gaan de Oostenrijkse Habsburgers de dienst uitmaken en neemt de jezuïetenorde de contrareformatie ter hand. Daarvan getuigen de barokke kerken, barokke inrichting van oudere kerken en bijvoorbeeld het hoofdgebouw van de in 1702 opgerichte universiteit met de pronkzaal Aula Leopoldina.

Pruisisch

In 1741 veroverde koning Frederik II van Pruisen de stad en omgeving en werd Breslau 'Koninklijke Hoofd- en Residentiestad' van Silezië. Het stadpaleis dient tegenwoordig als historisch museum.

In 1807 namen de Franse legers van Napoleon de stad in en werden de stadsmuren afgebroken. Zo ontstond een singelpark dat tegenwoordig het oude centrum omgeeft. De weg was nu ook vrij voor een grootscheepse stadsuitbreiding. Na de val van Napoleon werd Silezië - en dus ook Breslau - weer Pruisisch. Er verrezen in de 19e eeuw fabrieken, er werden arbeiders- en villawijken aangelegd en ook talrijke grote en kleinere stadsparken. Van 1800 tot 1900 steeg het aantal inwoners van ca.75.000 naar 400.000.

Er kwam aansluiting op het spoorwegnet (1846): met drie hoofdstations waaronder het monumentale Hauptbahnhof/Dworzec Główny wat recent is gerestaureerd en een prachtig filiaal van de openbare bibliotheek bevat en enkele (fastfood) restaurants bevat.

Een ander station is Freiberger Bahnhof/Dworzec Świebodzki. Dit kopstation wordt niet meer gebruikt en biedt plaats aan clubs, een spoorwegmaquette en op zondagen een rommelmarkt.

Duits

In 1871 ging Pruisen deel uitmaken van het pas opgerichte Duitse Rijk en werd Breslau dus ook officieel een Duitse stad. In die tijd telde de stad bijna 300.000 inwoners die in meerderheid protestant waren. De Joodse gemeenschap telde 18.000 leden. In die tijd was er in Breslau een Poolse minderheid van ca. 20.000 personen. Uit de Pruisische tijd dateren o.a. classicistische bouwwerken zoals het operagebouw.

Na een grote overstroming in 1903 (Breslau/Wrocław ligt in een laagvlakte) werd er een een systeem van kanalen en sluizen aangelegd om de waterhuishouding van de Oder beter te regelen. Ook werd er een grote hangbrug over de hoofdarm van de rivier gebouwd: de Kaiser Wilhelm Bruecke (nu Most Grunwaldzki).

In 1913 werd, ter herinnering aan de overwinning op Napoleon 100 jaar daarvoor, een grootscheepse Algemeen-Duitse expo gehouden. Ter gelegenheid daarvan werd de Jahrhunderthalle (Hala Stulecia) geopend: een enorm, modernistische betonnen koepelgebouw dat dienst kan doen als concertzaal, sportpaleis, of tentoonstellingsruimte.

De Hala Stulecia is tegenwoordig een officieel Unesco-monument. Andere voorbeelden van modernistische architectuur zijn een aantal grootwarenhuizen uit die tijd. In en rond het centrum zijn ook tal van bouwwerken te vinden in jugenstilarchitectuur, neo-stijlen en expressionisme.

De Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Kristalnacht in 1938 werden op één na alle synagogen in Breslau verwoest. Het huidige provinciehuis werd in de jaren 1939-45 gebouwd als 'Regierungspraesidium' en doet denken aan gebouwen die Albert Speer in Berlijn ontwierp om de grootsheid van het Derde Rijk te verheerlijken.

In de Tweede Wereldoorlog bleef Breslau lange tijd letterlijk buiten schot omdat het buiten bereik van de geallieerde bommenwerpers lag. De stad telde aan het begin van de oorlog ca 630.000 inwoners. Dit aantal nam toe toen Duitsers uit meer bedreigde gebieden in het oosten een veilig heenkomen zochten voor het oprukkende Rode Leger.

Toen het Rode Leger in 1944 de stad naderde werd de stad in gereedheid gebracht om als 'Festung Breslau' de Russische opmars naar Berlijn te stuiten. Op persoonlijk bevel van Hitler moest de stad verdedigd worden tot de laatste soldaat.

Opnieuw verwoesting ...

De verwoestingen die in de laatste maanden van de oorlog zijn aangericht waren groot.

Toen de stad zich op 6 mei overgaf (twee dagen na Berlijn en twee dagen voor het einde van de oorlog in Europa) was Breslau in feite een rokende puinhoop. Er waren 700.000 burgers te voet geëvacueerd in winterse omstandigheden 270 kilometer naar Dresden. Samen met de bewoners van deze stad werden vele vluchtelingen slachtoffer van het beruchte bombardement op Dresden op 13/14 februari 1945.

Onder de soldaten die de stad moesten verdedigen waren 6000 doden gevallen, onder de civiele bevolking 40.000 (waarvan 3000 door zelfmoord). 70% van de gebouwen was verwoest of beschadigd, sommige woonwijken waren met de grond gelijkgemaakt. Van de 30.000 gebouwen die de stad voor de oorlog telde, lagen er meer dan 20.000 in puin.

Deze verwoestingen ontstonden door de gevechten maar ook door de Duitsers zelf. Zo is aan de noordzijde van een groot aantal huizenblokken platgegooid voor een landingsbaan. Deze is slechts een keer gebruikt om de plaatselijke Nazileider te evacueren. Hoewel inmiddels veel gaten in het stadsbeeld zijn ingevuld zijn ook nog voor het geoefende oog de sporen te zien van deze verwoesting.

Breslau wordt weer Wrocław

Op de conferentie van Jalta dwong Stalin van de andere mogendheden af dat de Sovjet Unie gecompenseerd zou worden voor oorlogsverliezen en wel in de vorm van gebiedsuitbreiding naar het westen. Dit waren echter voornamelijk gebieden die voor de oorlog aan Polen hadden toebehoord en die de Russen al in september 1939 hadden bezet toen ze, toen nog als bondgenoot van Duitsland, Polen binnenvielen.

Polen Kreeg daarom voor dit verlies op zijn beurt compensatie in het westen in de vorm van uitbreiding  met gebieden die voor de oorlog Duits waren. Zo kwamen dus Opper- en Neder Silezië bij Polen en daarmee ook de stad Breslau die in het Pools Wrocław heet.

Deze verplaatsing van de landsgrenzen van Polen ging niet zonder slag of stoot. Poolse inwoners van de gebieden in de huidige Oekraïne en andere gebieden in het oosten werden gedwongen te vertrekken. In het westen werden Duitsers die niet zelf gevlucht waren zonder mankeren uit hun huizen gejaagd en verdreven om plaats te maken voor nieuwe Poolse bewoners.

De herbouw van Wrocław

Polen was zwaar getroffen door de oorlog. Niet alleen waren vrijwel alle steden beschadigd door gevechtshandelingen of doelbewust vernietiging door met name de Duitsers en Russen. Er was vrijwel niets over van de toch al niet erg ontwikkelde industrie. Wat er aan fabrieken wel nog functioneerde werd door de Russen gedemonteerd en naar de Sovjet-Unie versleept.

De wederopbouw was een moeizame zaak. Daarbij was Polen onder de invloed van Moskou gekomen en zo begon voor dit land een periode van 45 jaar communistisch regime. Polen kon daardoor niet zoals Nederland gebruik maken van de door de Amerikanen aangeboden Marshall-hulp. Bij de wederopbouw werden Wrocław en de overige voormalig Duitse gebieden in het westen van Polen stiefmoederlijk behandeld. Alle aandacht ging uit naar de wederopbouw van het compleet verwoeste Warschau. Aanvankelijk werd uit de puinhopen van Wrocław zelfs bouwmateriaal naar de hoofdstad verscheept.

Gelukkig zijn toch veel van de historische gebouwen gerepareerd en bewaard gebleven. Andere zijn volledig gereconstrueerd. Misschien niet altijd even waarheidsgetrouw, maar een mooi voorbeeld is het barokke pand Pod Złotym Psem (In de Gouden Hond) aan de noordoosthoek van de Rynek. Op vele plaatsen, ook in het historische centrum, is nieuwbouw gepleegd en verrezen de karakteristieke jaren vijftig betonnen blokken. Een goed voorbeeld hiervan de is Nowy Rynek (nieuwe markt) in het oosten van het oude centrum.

Na de val van het communisme ontstond er een nieuwe bouwgolf die ook nu nog voortduurt. Er verijzen winkelcentra, kantoorgebouwen en appartementen complexen.

Wrocław nu

Tegenwoordig telt Wrocław zo'n 650.000 inwoners. Het is een levendige studenten stad. Door stimuleringsmaatregelen ontstonden industrie en logistieke gebieden ten zuiden van de stad langs de snelweg. Ook de kenniseconomie kwam tot bloei met onder andere een sciencepark in het zuidwesten van de stad. Deze mix van bewoners, studenten en expats zorgt ervoor dat Wrocław een van de meest dynamische Poolse steden is.

De stad ontdekken

Te voet, per step of openbaarvervoer

Het centrum van de stad is ruwe een cirkel van een kilometer doorsnee en daarmee is een groot deel van de bezienswaardigheden te voet te verkennen. Een andere optie zijn de alom aanwezige elektrische steps.

Ook is er een uitstekend OV-netwerk en is het dus geen probleem als je in een appartementje buiten het centrum zit. Je zit in no time in het centrum. Vaak hoef je niet langer dan 5 minuten te wachten op een volgende tram. De trams rijden ook ‘s nachts door al is het dan wel slim van te voren te kijken hoe laat je tram vertrekt. Je kan voor zo’n 7 a 8 euro een kaartje kopen geldig voor drie dagen. Meer info via de site van MPK, het OV-bedrijf van de stad.

We hebben de beschrijvingen opgedeeld in drie blokken:

• De oude binnenstad : Rynek en omgeving
• Ostrow Tumski – het Domeiland met de kathedraal
• De omgeving van Hala Stulecia / Jahrhunderthalle in het Szczytnickipark

De Wrocławse kabouters

Overal in het stadcentrum struikel je over de bronzen kabouterbeeldjes. De eerste kabouterbeeldjes werden in 2005 geplaatst ter herinnering aan de Wrocławse provo-beweging 'het Oranje Alternatief' (Pomarańczowa Alternatywa): het was een lokale beweging uit de jaren 80 die in navolging van de Amsterdamse kabouter- en provobeweging met ludieke acties de communistische autoriteiten voor gek zette In het repressieve Polen destijds een veel heldhaftigere daad dan in Nederland van de jaren 60/70.

Intussen zijn het er ruim 300 en zijn ze een van de symbolen van de stad. Bij de VVV (Informacja Turistyczna) op de Rynek verkopen ze een plattegrond met wandelroute langs de kabouters. Voor kinderen is het ‘jagen op kabouters’ een leuke manier om samen de stad te ontdekken. Ze staan, liggen en hangen op diverse plekken en vaak heeft het beeldje iets te maken met de locatie waar het staat. Via hun eigen website zijn ze allemaal(?) terug te vinden. In de zusterstad Breda komt ook een kabouter te staan.

De Oude Binnenstad

Een goed startpunt voor het verkennen van de binnenstad is de Grote Markt (Rynek). Van hieruit hebben we de bezienswaardigheden verdeelt in vier routes naar de vier windstreken.

De markt

Het centrale deel van de Markt is bezet met neogotische bebouwing, op de plaats waar eerder middeleeuwse lakenhallen hadden gestaan. De centrale bebouwing biedt huisvesting aan het gemeentebestuur, maar ook aan horecagelegenheden en bewoners. Onder de 'lakenhallen' bevindt zich het ruime keldercafe en minibrouwerij Spiż.

Onderdeel van dit centrale deel is het middeleeuwse Raadhuis op de Rynek (13e-16e eeuw)  Het is een van de grootse seculiere gotische gebouwen van Midden-Europa en stond aanvankelijk alleen in het centrum van de markt, voordat de rest van het centrale deel met aparte markthallen werd volgebouwd. In het Raadhuis bevindt zich een museum en onder het gebouw is de Schweidnitzer Keller/ Piwnica Schwidnicka, een van de oudste eetgelegenheden van Europa.

In de noordwesthoek van de Rynek/Markt de twee met een boog verbonden altaristenhuisjes genaamd 'Hans en Grietje' en daarachter de gotische Elisabethskerk. Het is de moeite waard de toren van 91,5 meter te beklimmen: op 75 meter hoogte prachtig uitzicht over (binnen)stad en omgeving.

Ook aan de westkant een moderne in glas vormgegeven fontein die figureert in het luisterboek Koning Eenoog dat zich afspeelt in de stad.

Behalve Spiż en Piwnica Schwidnicka is er op de markt een keur aan barren en restaurantjes. Bijvoorbeeld Pod Gryfamy (Het huis met de Griffioenen). Dit is koffiehuis in een van de patriciërshuizen aan de Grote Markt. Onder het bescheiden koffiehuis zelf: uitgebreide kelders met cafe-restaurantgelegenheid. Of Pod Złotym Psem (In de Gouden Hond) keldercafe.

Naar het Noorden

Als je vanaf de Rynek in noordelijke richting gaat kan dat via de Kuzniczastraat, de Więzienna- of de Odrzańskastraat. In de laatste straat vind je toegang tot het pittoreske vleeshouwersstraatje: De Oude Vleesbanken ( Stare Jatki ) de enige plek waar in vroeger tijden vers vlees verkocht mocht worden, ulica Więzienna leidt o.a. langs de middeleeuwse gevangenis (tegenwoordig archelogie-afdeling universiteit. Leuke binnenplaats met keldercafe).

De Kuźnicza straat leidt je langs cafe Art Cafe Kalambur, een theatercafeetje in art-nouveau stijl. Aan de gevel een grote libel in glas-en-lood.

Halverwege de Kuźnicza straat, kom je langs de ulica Uniwersytecka, waar een paar huizen naar links het Osrodek Niderlandzki / de bibiliotheek van de afdeling Neerlandistiek van de universiteit gevestigd is. De Kuźniczastraat komt uiteindelijk uit bij het beeldje van de „Schermer” op plac Uniwersytecki waar verderop ook ul. Więzienna uitmondt.

Hier staat het Hoofdgebouw van de Universiteit (Gmach Główny Uniwersytetu) met vooral de prachtige barokke Aula Leopoldina. Ook is hier de Mathematische Toren met een kleine expositie en een aardig uitzicht vanaf het platform op 42 meter hoogte op stad en rivier. Het is ook de moeite waard even een blik naar binnen te werpen in de barokke kerk aan het andere einde van het gebouwencomplex.

Van hier kan je via andere straatjes terugkeren naar de markt voor een van de andere wandelingen, of de rivier oversteken. Rechtsaf loop je over de verschillende eilanden naar het Domeiland. Linksaf kom je bij de jachthaven en de oude sluis die nu omgeven is met moderne appartementen gebouwen. Hier vind je ook verschillende restaurantjes.

Naar het Oosten

Verlaat je de markt via Wita Stwosza kijk dan bij de kruising met ulica Szewska (Schoenmakersstraat) naar rechts. Daar staat de gotische Maria-Magdalenakerk. Via het Heksenbruggetje' kun je van de ene toren naar de andere wandelen.

Loop je verder via Wita Stwosza dan kom je na een paar honderd bij het park Juliusza Słowackiego (/Juliusz Słowacki-park). In dit park het ronde gebouw met daarin het Panorama Racławicka: een panoramaschilderij uit 1894 dat een gewonnen veldslag van honderd jaar eerder voorstelt. De Polen kwamen toen in opstand tegen Tsaristisch Rusland, dat samen met Oostenrijk en Pruisen het Poolse grondgebied hadden opgedeeld.

Panorama Racławicka

Het kolosale rondschilderij is een van de hoofdattracties van de stad en voor de Polen een bron van nationale trots. Ook voor buitenlanders is het de moeite waard om het te bekijken, al is het maar omdat het een totaal andere indruk verschaft dan bijvoorbeeld het Panorama Mesdag in Scheveningen.

De toegang is geregeld in blokken van een half uur waarbij via gesproken tekst de bezoeker kennis maakt met de geschiedenis van het doek en uitleg krijgt over de afbeeldingen op het schilderij. Buitenlandse bezoekers krijgen een audioguide met tekst en uitleg in verschillende versies. Er is ook een Nederlandse versie beschikbaar. Wil je voorkomen dat je moet wachten? Bestel dan online tot een dag van te voren een ticket voor een passend tijdstip.

Schuin tegenover het Panorama staat het Muzeum Narodowe (Nationaal Muzeum) afdeling Wrocław met oude en moderne Poolse en Silezische en Europese kunst. De collectie is geen must, maar een leuk detail is dat de de gevel van het gebouw opgetrokken is in Nederlandse neorenaissance-stijl. Het gebouw diende aanvankelijk als regeringsgebouw van het Land Silezië. Oostenlijk van het museum staat aan de overkant van de brede straat het Provinciehuis, een gebouw dat uit de hitlertijd stamt, en dat is duidelijk te zien.

Hala Targowa

Loop je langs de rivier terug naar het centrum dan heb je een mooi uitzicht op de gebouwen op het Domeiland.

Bij de brug die daar naartoe leidt vind je aan je linkerhand, aan de ulica Piaskowa, de Markthal (Hala Targowa),. Dit gebouw uit 1903 dat destijds door zijn constructie  van spanbeton uiterst modern was. Er waren voor de oorlog in Wrocław overigens twee van deze bijna identieke markthallen. Vanaf dit punt kun je goed een wandeling over de Oder-eilanden beginnen.

Loop je terug naar het centrum volg dan ulica Piaskowa waar je na ongeveer 100 meter rechts een plein vindt. Dit is de Nieuwe Markt (Nowy Targ). Het plein is opgeknapt en huisvest een parkeergarage maar de omliggende gebouwen zijn een typisch voorbeeld van de hoekige bouwstijl waarin na de oorlog een deel van herbouw is gedaan.

Loop je daarvandaan terug naar de markt dan kruis je opnieuw ulica Szewska maar iets noordelijker. Hier vind je tussen Kotlarska en Nożownicza een openlucht galerie met posters of andere kunst.

Naar het zuiden

Vanaf de zuidoosthoek van de Rynek loopt naar het zuiden de ulica Świdnicka. Dit is de hoofdwinkelstraat die uitmondt in de  uitvalsweg richting zuiden.

Het eerste deel heeft aan een kant communistische nieuwbouw. Bij de ring kan je oversteken of de onderdoorgang gebruiken die vroeger de enige mogelijkheid was om aan de andere kant van de drukke ring te komen.

Na deze onderdoorgang is er meer te zien langs deze route. Gelijk rechts een mooie jugendstil gevel gevolgd door een in de jaren negentig gebouwd warenhuis. Opnieuw een gotische kerk voordat we komen langs hotel Monopol opgetrokken in jugendstil  / art nouveau stijl in 1892. Daarna volgt het classicistische operagebouw. Deze is in 1841 gebouwd als stadsschouwburg door een van de architecten uit de familie Langhans die ook voor Berlijn veel representatieve gebouwen hebben ontworpen.

Hier slaan we linksaf Teatralna in. Aan de volgende kruising (plac Teatralny) staat een monumentale villa met een fonteintje ervoor. Dit is het gebouw van de voormalige Joodse Koopmansvereniging. Het doet sinds de jaren 50 dienst als stedelijk poppentheater.

Daarachter een omheind park waar vaak wat te doen is. Ook hier voor de luisteraars van Koning Eenoog herkenning bij de draaimolen in park. Vervolg je de straat (ulica Teatralna) dan kom je langs gebouw met prachtige geveldecoraties. Dit is het zwembad gebouwd aan het einde van de 19e eeuw.

Aan het einde van deze straat zie je aan de overkant de Wzgórze Partyzantów (Partizantenheuvel die in de Duitse tijd Liebichhoehe heette). Op de resten van een verdedigingswerk aan de stadswal is ooit een klein lustslot gebouwd. Het bouwwerk was sterk verwaarsloosd en wordt nu gerestaureerd. Loop via de achterkant van het park en het poppentheater weer terug naar ulica Świdnicka.

Terug op ulica Świdnicka sla je linksaf. Als je de stadsgracht oversteekt zie je aan de linkerkant het warenhuis Renoma. Het gebouw, in modernistische stijl, stamt oorspronkelijk uit 1930. Het is een aantal jaren geleden opgeknapt en uitgebreid en aangepast aan eisen van de tijd.

Doorlopend kom je over plac Kościuski (Kościuszko-plein). Dit is deels omgeven door stalinistische 'imponeerbouw’. Doorlopend kom je bij een een grote kruising met de Piłsudzkistraat. Hier eindigt het 19e-eeuwse stadscentrum.

De anonieme voorbijganger

Op deze hoeken vind je links en rechts een beeldengroep die aan de ene kant onder de grond verdwijnt en aan de andere kant weer boven de grond uitkomt. Deze beeldengroep heet Pomnik Anonimowego Przechodnia we Wrocławiu (Monument voor de anonieme voorbijganger in  Wrocław) en is gemaakt door Jerzy Kalina. De groep is oorspronkelijk gemaakt in 1977 in gips en heeft toen eerst in Warschau gestaan waarna het voor 28 jaar in heet Nationaal Museum van Wrocław kwam te staan. In 2005 werd het in in de nacht van 12 op 13 december in brons onthuld op de huidige plaats op de 24^ste verjaardag van de staat van beleg. Het symboliseert de veranderingen die hebben plaatsgevonden maar ook de rol van de anonieme mensen die ‘ondergronds’ gingen en tegen het communisme vochten.

Sla je bij deze beelden linksaf dan kom je bji het in 19e eeuwse Engelse neogothiek opgetrokken hoofdstation dat onlangs fraai gerestaureerd is.

Kies je ervoor om op de kruising bij de beelden rechtdoor te gaan (evt. met de tram), dan volg je de brede Powstańców-Śląskich-straat en kom je om te beginnen langs opnieuw een winkelcentrum: Arkady. Verder naar het zuiden doemt de Sky Tower op. Deze is afgerond in 2013 en is met 215 meter (nu nog) het hoogste gebouw van Polen (lees hier meer over Poolse wolkenkrabbers).

In de Sky Tower zitten een modern winkelcentrum, bowlingbaan, appartementen en kantoorruimtes. Op de 49e - en een na hoogste – verdieping is een bezoekersplatform met magnifiek uitzicht over de stad. Bij helder weer kan je in het zuiden de bergen op de grens met Tsjechië zien liggen. Er is een aparte lift-ingang aan achterkant gebouw. De kaartverkoop vind je op eerste verdieping van winkelgalerij.

Verder naar het zuiden vind je verschillende vooroorlogse villa wijken en aan de rand van de stad een grote oorlogsbegraafplaats van het Rode leger.

Naar het westen

Op de zuidwest hoek, naast de hoge kolos van de Bank Zachonie, vind je de Zoutmarkt (Plac Solny) met de Oude Koopmansbeurs, het barokke gebouw van de familie Oppenheimer. Ok is er een modernistische gebouw uit de jaren 20 van de vorige eeuw. Dit is herkenbaar aan de reklame van Gazeta Wyborcza die hier de lokale redactie heeft zitten.

Loop je even het straatje op de zuidoosthoek in, naar het zuiden, dan zie je aan de overkant van de verkeersweg het Stadsslot van de Pruisische koningen dat nu dienst doet als stedelijk museum.

Op de zuidwesthoek zit een niet direct zichtbare doorgang. Neem je deze dan kom je langs de Universiteits Bibliotheek bij de ring. Hier tegenover, op de hoek van Antoniegostraat en Kazimierza Wielkiego bevindt zich ook het postmoderne glazen gebouw met daarin het bioskopencomplex Kino Nowe Horyzonty. Deze is vooral bekend van een internationaal filmfestival met de dezelfde naam. In de bioscoop ook minder commercieel repertoir, vooral engelstalige films met Poolse ondertitels. Meer mainstream repertoir in de bioscopen in de vele moderne winkelpassages buiten het centrum.

Interessanter is de wijk die hierachter begint omdat deze uitpuilt van nieuwe trendy bars en restaurantjes en zeker een aanrader is voor de meer toeristische uitgaansgelegenheden rond de markt.

Doorkruis je de wijk dan kom je aan de andere kant uit bij plac Jana Pawła II (JohannesPaulusII-plein). Aan de stadsgracht vind je een fontein met beeldengroep die de strijd en de overwining uitbeeld (ten koste van een leeuw). Aan de overkant van de kruising het conservatoriumgebouw. Deze kruising is ook een knooppunt van tram- en buslijnen voor als je op het OV wil stappen.

Je kunt bij de fontein  kiezen voor een wandeling langs de stadsgracht, door het singelpark dat het centrum voor tweederde omgeeft. Wij adviseren om de ulica  Pawła Włodkowica inslaan. Dan zie je aan je linkerhand een paar begrafenisondernemers. Een restant van de beroepsgroep die hier domineerde voordat de wijk werd opgeknapt en een trendy uitgaansgebied werd.

Synagoge Pod białym Bocianem

Bijna aan het einde van de straat bevinden zich restaurant Sara en het leuke cafe Mleczarnia gevestigd in een oude melkerij. Tussen beide gelegenheden is een poort die naar een binnenhof voert: hier bevindt zich de Synagoge Pod białym Bocianem (In de Witte Ooievaar). Dit is de enige synagoge die de Kristalnacht heeft overleefd en na een lange periode van verval recent weer is opgeknapt. Het doet nu dienst als concertzaal en er is informatie te vinden over de Joodse gemeenschap en haar geschiedenis. Op het pleintje een gezellig terras behorend bij de Mleczarnia.

Doorgangen

Let ook op andere doorgangen tussen de straatjes in deze week. De meest oostelijke doorgang tussen de Antoniegostraat en Ruskastraat, pasaż Niepolda, huisvest diverse tentjes. Iets meer naar het westen zijn in een dergelijke doorgang diverse neonreclames uit de stad samengebracht. Zeker de moeite waard om als het ‘s avonds gaat schemeren of donker is langs te lopen.

 

Loop je, komend vanaf plac Jana Pawła II, helemaal naar het einde van de Włodkowica-straat dan staat een de rechterkant, op de hoek de Nowa Giełda (de Nieuwe Beurs). Het gebouw in neogotiek heeft vele jaren gediend als honk van de lokale boksclub en wacht nu op restauratie.

Er tegenover het nieuwe NMF-gebouw: het Nationaal Muziek Forum met o.a. de concertzalen van de plaatselijke Filharmonie. Het is de moeite waard om om het gebouw heen te lopen en vanaf de pleinkant naar binnen te lopen. Meestal houdt de portier je niet tegen. Als je de trappen oploopt heb je via de glazen facade mooi uitzicht over het plein met de achterkant van de Opera.

Orkest van kabouters

Let op dit plein ook op de het orkest van kabouters. Voor ouders met kinderen een ‘must see’ die het aantal gescoorde kabouters stevig laat oplopen.

Het verder lege plein was de plek waar de Pruisische koningen hun soldaten lieten defileren. Het ligt dan ook aan de achterkant van wat over is van het al vermelde stadspaleis dat nu dienst doet als stedelijk museum. De hoofdingang ziet aan de ring, de Kazimierza-Wielkiego-straat.

Loop je verder door het park dan kom je langs een monument voor een van de vele Poolse verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog, Witold Pilecki. Als je doorloopt kom je uit naast de opera die we in de wandeling ‘naar het zuiden’ beschreven.

Eten en drinken

We hebben al een aantal adresjes in deze wijk genoemd en we raden je zeker aan zelf te gaan verkennen. Wil je niet zo maar ergens naar binnen stappen? Uit eigen ervaring weten we dat je op de volgende adresjes goed terecht kan:

• Kransolód, Pawła Włodkowica 25: De naam is een woordgrapje en een samenvoeging van het pools voor Kabouter en ijs;
• Woosabi, Pawła Włodkowica 21: op de oosterse keuken geinspireerd voor een sfeervol etentjes met vrienden;
• VaffaNapoli, Pawła Włodkowica 13: Trendy italiaanse keuken, industriele inrichting met muziek die misschien net een tandje zachter zou kunnen maar goede pizza’s en pasta’s.
• Cocofli, Pawła Włodkowica 9: cafe annex boekenwinkel van een uitgever met een uitbreid pallet een verschillende koffies maar ook wijnen;
• Szynkarnia, Swietego Antoniego 5: Traditionele Poolse gerechten met een eigentijdse twist en een uitgebreide bierkaart om het mee weg te spoelen.

Iets meer uit de route maar ook de moeite waard: Sla bij plac Jana Pawła II over het water rechtsaf langs Podwal richting de hoge nieuw bouw aan de Odra (Odra Tower. Loop bij de toren langs de rivier naar links waar je een aantal terrassen over het water ziet uitsteken. Hier vind je onderin de nieuwbouw het restaurantje Odra’zuu (Sikorskiego 7b aan de kant van de rivier) met een kaart met gerechten met een bijzonder kleurrijk smaakpallet. Of het nu gaat om de vruchten cocktails, de yoghurts van de lunchkaart of de verschillende gangen in het dagmenu.

Misschien is het op de terugweg een idee om bij plac Jana Pawła II een idee om even de voetgangerstunnels in te duiken onder het plein waar verschillende winkeltjes klaar staan om de forens te bedienen van vers groenten en of lekker broodjes, bijvoorbeeld bij Piekarnia Hert.

Een andere suggestie is om ongeveer een kilometer door te lopen naar het westen langs Legnicka of neem een halte de tram. Daar vind je in een 25 meter hoge bunker Deze bunker is in de oorlog gebouwd om bescherming te bieden aan de burgers van de stad tegen luchtaanvallen. Nu huisvest hier het Muzeum Współczesne Wrocław (Eigentijds Museum) met wisselende tentoonstellingen en een cafe boven op het dak..

Ostrow Tumsti (het Domeiland) en de overige Odereilanden

De oorsprong

Wrocław ligt in een laagvlakte en daardoor heeft de rivier de Oder de neiging tot meanderen: het kiezen van telkens nieuwe rivierbeddingen. Daardoor zijn er in de loop van tijd verschillende rivierlopen ontstaan en daarmee verschillende elianden in de rivier zelf. Het is op deze eilanden dat de stad begon.

Als je bij de Hala Targowa (de Markthal) de rivier overtsteekt, over de rode stalen vakwerkbrug, kom je op het Zandeiland. (Wyspa Piaskowa). Meteen linkaf kan je afslaan richting Wyspa Słodowa en Wyspa Bielarska: twee eilanden die na WOII vrijwel onbebouwd zijn gebleven, maar waar je wel heerlijk kunt uitwaaien en van waaraf je een mooi uitzicht hebt op het hoofdgebouw van de universiteit langs de Oder.

Ga je echter rechtdoor op het Zandeiland dan kom je aan de rechterkant langs een klooster waarin zich de verzameling Oude Drukken van de Universiteit bevind. In de collectie ook oude, deels unieke, Nederlandse boekwerken waar zelfs onderzoekers van de Universiteit Leiden gretig onderzoek naar hebben gedaan.

Bewegende kerststal

Meteen daarnaast de sombere gotische Maria-op-het-Zandkerk met binnen (rechts) verrassend de 'bewegende kerststal'. Deze attractie is in de jaren 80 voor gehandicapte kinderen gemaakt door een pater, toen er in Polen echt niets te beleven was voor kinderen. Deze uitstalling is, hoewel de naam anders doet vermoeden, het hele jaar door te zien.

Sla je na de kerk af naar rechts dan kom je bij de 'Dombrug' die naar Ostrów Tumski (Domeilend). Vrijwel alle gebouwen in deze wijk hebben iets met de kerk te maken.

Zo zijn er:

• een katholiek weeshuis (met daarin de zender Katholieke Familieradio),
• een tehuis voor gepensioneerde geestelijken,
• het Bisschoppelijk Paleis,
• de Pauselijke Theologische Faculteit,
• een winkel met heiligenbeelde, bidprentjes rozenkransen en noem maar op,
• een luxueus pelgrimshuis,
• een katholiek seminarie (priesteropleiding).

En natuurlijk kerken:

De heiligkruis/St-bartlomeus-dubbelkerk. Bij de ingang kan je kiezen om de trap af, of de trap op te gaan. Het gebouw bevat namelijk twee gebedshuizen boven elkaar. Reeds tijdens de bouw in de veertiende eeuw werd de volledige krypte als volwaardig gebedshuis ingericht. Hierdoor ontstond deze bijzondere kerk met twee verdiepingen.

Op het Domeiland bevindt zich ook het kleine kerkje van de heilige Ignatius (kościoł świetego Idziego), het oudste gebouw van de staden de niet veel grotere Sint-Maartenskerk, (kosciół Św.Marcina).

Achte deze kerk staat het beeld van Paus Johannes XXIII, die in zijn encycliek Pacem in terras in 1963 verkondigde dat de er niet meer aan de grenzen van het na-oorlogse Europa getornd moest worden. Hiermee gaf hij de Duitsers te kennen dat ze hun streven om verloren gegane 'Ostgebiete' terug te krijgen maar beter konden vergeten. Voor de Poolse bewoners van Silezië was dit in zekere zin een geruststelling.

Dom van Wrocław

Meest prominent aanwezig is natuurlijk de kathedraal: de Dom van Wrocław. De dom staat op de plek waar al sinds de 10e eeuw eerdere kerken hebben gestaan. In de tijd dat het Domeiland nog werkelijk een eiland was, bezat dit eiland een eigen jurisdictie. Wie in de stad een misdrijf had gepleegd, was, als hij de Dombrug eenmaal over was, buiten het bereik van de arm der wet.

Het huidige gotische gebouw raakte in WOII zo zwaar beschadigd dat men overwoog de ruines af te breken. Het beschadigde kerkinterieeur is na de oorlog aangevuld met dat van andere, deels verloren gegane, gebouwen in de stad. Het gebouw heeft ondanks deze geschiedenis veel interessants te bieden. De inrichting van de barokke kapelllen achter het koor is prachtig. Rechts van het middenschip bevindt zich een bronzen relief van de Hollander Adriaan de Vries. Via de 'pauselijke lift' kun je opstijgen tot het uitzichtplatform op de noordelijke toren om te genieten van een hemels uitzicht.

Oase in de stad

Achter de kathedraal bevindt zich niet veel interessants meer, maar links van het gebouw kun je onder Brame Kluskowa (Noedelpoort) door en via dit kleine straatje kom je dan langs de achteringang van de  botanische tuin (met natuurhistorisch museum). Deze plek is beidt een mooi rustig plekje in de stad en het herbergt een rest van de Oderarm die er ooit voor zorgde dat Ostrów Tumski een echt eiland was.

Hier vandaan loop je langs de kosciół Św.Marcina naar een brug met twee lage bogen die je langs de Młyn Maria (Maria-watermolen) terugbrengt naar het stadcentrum. Achterlangs de Maria-op-het-Zand is een mooi stukje wandelweg langs de Oder van waar rondvaartboten vertrekken. Je kunt ook verder wandelen via de eerder genoemde Odereilanden.

Bij gaslicht

Het is overigens aan te bevelen om 's avonds een sfeervolle wandeling over Ostrów Tumsti te maken. In de straatjes is gasverlichting ( in tegenstelling tot de gebruikelijk elektrische verlichting). Deze lantaarns scheppen een bijzondere sfeer op het eiland en aan het begin of einde van de nacht kan je zomaar een lantaarnopsteker tegenkomen.

De buitenwijken

Nu je het centrum en het Domeiland hebt leren kennen is er ruimte om de stad verder te verkennen.

Verschillende bouwsoorten

Ten noorden en oosten van het oude stadscentrum liggen negentiende eeuwse wijken met etagewonigen en vrij weinig groen. Ook in deze wijke wordt nu meer en meer opgeknapt maar ook in het verval schuilt nog een zekere schoonheid. Gevels met ornamenten of smeedijzeren (franse) balkonnen zijn hier geen uitzondering.

Weer een stuk verder werden aan het begin van de 20e eeuw prachtige villawijken aangelegd (zoals in het oosten: Zalesie/Zacisze en Sempolno/Biskupin, en in het zuiden Krzyki-Borek. Meer aan de westkant domineert hoogbouw het stadbeeld in de vorm van ‘plattenbau’ hoewel ook andere stadswijken niet ontkomen aan hoogbouw in verschillende stijlen.

Wil je te voet kennismaken met deze verschillende bouwsoorten dan is het mogelijk om vanaf Hala Targowa/Markthal naar het Park Szczytnictki te wandelen met daarin onder andere de Hala Stulecia (Jahrhunderthalle-Eeuwfeesthal) – Pergola en Multimediafontein, Ogród Japoński/Japanse Tuin, Pools houten kerkje. Je kan als je de stad al een beetje hebt leren kennen deze wandeling ook oppakken vanaf de achterkant van het Domeiland. Vind je dit te ver om te lopen, neem dan een van de vele trams richting Biskupin.

Te voet naar Hala Stulecia

Als je vertrekt van de Markthal ga je niet de brug over maar volg je de boulevard langs de rivier met het mooie uitzicht op het Domeiland. Nadat je de achterkant van het Muzeum Narodowe gepasseerd bent, kom je bij de hangbrug genaamd Most Grunwaldzki. Hier steek je de Oder over en aan de overkant volg je de oever verder in oostenlijke richting. Je komt dan in de wijk waar de Politechnika, de Technische Universiteit, geconcentreerd is.

De techniekstudenten hebben meegewerkt aan de totstandkoming van 'Polinka'. Dit is de kabelbaan waarmee je de rivier over kunt steken. Deze vormt een verbinding naar nieuwe gebouwen van de universiteit.

Deze oversteek zou het begin kunen zijn van een apart uitstapje naar Hydropolis, een nieuw, groot multimediaal museum dat zich op het terrein van het oude waterleidingbedrijf bevindt. Alles wat met water te maken heeft staat in dit museum centraal, opschriften ook in Engels. De grote vierkante watertoren daar is overigens al vanaf de Grunwaldzki-brug te zien.

Als we echter de kabelbaan links (en Hydropolis rechts) laten liggen, kom je uiteindelijk uit op de Marie Curie-Sklodowkastraat met aan de overkant links de sombere gebouwen van het ziekenhuis waar dokter Alzheimer ooit werkte. Ga je met de tram, dan kom je ook door deze straat. Kijk dan afwisselend links en rechts om de verschillende mooi vormgegeven gevels te bekijken.

We vervolgen de wandeling en slaan rechtsaf de prachtige smeedijzeren brug over (Most Zwierzyniecki, 1897). Na een circa 200 meter slaan we linksaf de ulica Wystawowa in. Tussen de gebouwen door rijst achter 'de Naald' het gebouw van de Jahrhunderthalle/Hala Stulecia/Eeuwfeesthal op.

 

 

Hala Stulecia

De multifunctionele tentoonstellingshal is gebouwd voor de Algemeen Duitse Expo van 1913. Die gehouden werd in het herdenkingsjaar van de Slag bij Leipzig waar Napoleon werd verslagen 100 jaar eerder. Dit verklaart de naam van het gebouw dat op de werelderfgoedlijst van de Unesco staat.

Het ontwerp (architect Max Berg) was revolutionair in zijn tijd omdat er voor het eerst op zo grote schaal met spanbeton gebouwd werd. De hal wordt gebruikt voor exposities, beurzen sportwedstrijden (basketbal), congressen operaspectakels en concerten. Voor Nederlanders bekende namen als Joe Cocker en Leonard Cohen traden er op.

 

 

Schouwspel van licht en water

Links achter de expohal is een vijver met daaromheen de Pergola, (een wandelgang of tunnel met een groen bladerdak). In de vijver bevindt zich de Multimediafontein. Met een oppervlakte van een hectare is het een van de grootste fonteinen van Europa.

Vanaf mei zijn er dagelijks shows waarin de 300 fonteinen synchroon met muziek een waterballet opvoeren. Dit wordt gecombineerd met 800 gekleurde lichten wat zeker in de schemering ’s avonds een bijzonder schouwspel oplevert..Via deze link het dagelijkse programma voor de zomer van 2019. In de winter doet de vijver dienst als ijsbaan.

Achter de Pergola is de ingang naar de Japanse tuin, aangelegd rond een waterpartij in het park. Even achter de Japanse Tuin, eveneens in het park, staat een houten kerkje dat daar in 1913 geplaatst is. Maar het bescheiden bouwwerk is veel ouder. Het kerkje is middeleeuws, stamt uit het jaar 1499 en heeft eerder op twee verschillende plaatsen in Opper-Silizië, verder naar het oosten in Polen, gestaan. Het bouwsel dient tegenwoordig o.a. als expositieruimte van schilderijen.

Zoo

Wie bij de Hala Stulecia/Jahrhunderthalle de betonnen voetgangersbrug oversteekt over de rijweg, komt uit bij de Wrocławskie Zoo, ofwel de dierentuin. De oudste en grootste van Polen, maar voor bezoekers uit het westen waar dierentuinen over de jaren heen zich hebben ontwikkeld niet echt een must. De dierentuin heeft er een aantal jaren geleden wel twee attracties bijgekregen: het Afrikarium (tropische onderwater attractie) en het Odrarium expositie over het leven in de rivier de Oder.

Vanaf de Zoo kan men teruglopen via de Most Zwierzyniecki en de ulica Marie Curie-Skłodowska tot men uitkomt bij het Rondo Ronalda Reagana. Je kunt hier gaan shoppen in de Galeria Grunwaldzka, of de tram terug nemen richting centrum.

Shoppen

Nog niet expliciet benoemt maar het mag uit de beschrijvingen duidelijk zijn dat in Wrocław alle ruimte is om te winkelen. Er zijn verschillende winkelcentra zoals de boven genoemde Galeria Grunwaldzka en de eerder genoemde Remona, Arkady of bij Sky Tower.

Nog niet genoemd maar eentje die zeker niet in het rijtje mag ontbreken is de Galeria Dominikanska. Een van de eerste moderne winkelcentra die verrees vlak bij het centrum aan de ring op de zuid-oosthoek op een terrein dat na de oorlog lange tijd onbebouwd bleef.

Achter Galeria Dominikanska nog een mooi voorbeeld van de combinatie van oud en nieuw. Het witte glooiend vomrgegeven gebouw OVO Wrocław is tegen het oude gebouw van de ‘ptt’ aangebouwd. Dit huisvest nu toepasselijk een museum voor Post en Telecommunicatie.

Naast deze winkelcentra biedt Wrocław nog een keur aan winkel en boetiekjes langs de doorgaande routes maar ook in de verschillende zijstraatjes en doorgangen. Alle reden om rustig rond te struinen.

Tot slot

Genoeg voor een citytrip

Wij hebben niet de illusie dat we met dit overzicht een complete gids hebben geschreven over de stad. Wel bevat het voldoende om je een paar dagen goed te vermaken tijdens een citytrip. Zeker als je de lunchtijd en avonden gebruikt om te genieten van de vele (betaalbare) restaurantjes en cafeetjes.

Heeft u specifieke vragen voor een bezoek aan Wrocław? Neem gerust contact op dan kijken we hoe we u kunnen helpen.

Met dank aan Jacques Dehue

Deze tekst is grotendeel gebaseerd op een tekst van Jacques Dehue. Hij woont al ruim 25 jaar in de stad en gaf daar in eerste instantie Nederlands aan de studenten van de universiteit.   Tegenwoordig is hij freelancer en vertaalde hij de roman Lubiewo van Michal Wittkowski. Deze, in Polen opzien barende, roman gaat over de homocultuur in Wrocław voor en na de val van het communisme. Bijvoorbeeld hoe er gecruised werd langs de kazerne met Russische troepen.

Rozet raam in de synagoge

Samen met Iwona Maczka vertaalde hij Koning Eenoog voor Storytel. Een spannende thriller, die zich ook afspeelt in Wrocław met locaties die veel herkenning kunnen oproepen bij een bezoek aan de stad.

Bij een bezoek aan het Panorama Racławicka kunnen buitenlanders de uitleg in de eigen taal krijgen. Dankzij Jacques is die uitleg ook in het Nederlands beschikbaar. Hij vertaalde de tekst en sprak deze in.

Reis en overnachting

Met de auto

Wil je zelf rijden? Reken dan op ongeveer 9 uur in de auto vanaf Utrecht. Dit is zonder rusten of eventuele vertragingen door files. Heb je een accommodatie in het centrum van Wrocław? Let op dat je een locatie boekt waar je de auto ook kwijt kan.

Met het vliegtuig

Zoals beschreven vliegt KLM rechtstreeks van Amsterdam naar Wrocław. Ook zijn  verschillende budget verbindingen. Wizz vliegt vanaf Eindhoven maar afhankelijk van waar je woont, kan je ook net over de grens kijken.

Met de trein

Er is geen directe verbinding tussen bijvoorbeeld Utrecht en Wrocław maar ook de trein is natuurlijk een mogelijkheid om er te komen. Kijk daarvoor op NSInternational.nl.

Tip van een lezer: Via de e-mail kregen wij op 3-9-2019 de volgende tip voor een treinreis naar Wrocław.

Toevallig stuitte ik vandaag op de site van de Deutsche Bahn op de Kulturzug van Berlijn naar Wroclaw voor € 19 enkele reis zie site en voor de flyer (in PDF)
(Een enkeltje Utrecht-Berlijn met de IC kost € 39,90)

Wellicht een interessante optie die niet alle reizigers bekend zal zijn.

Overnachten

Booking.com heeft een city page over Wrocław waar je nog informatie vindt en waar je natuurlijk kan zien welke hotels beschikbaar zijn. Daarnaast biedt TUI citytrips aan naar Polen.

Via AirBnB is er ook een ruime keus aan overnachtingsmogelijkheden.

Met beide platformen hebben wij goede ervaringen. Je kan natuurlijk ook op onderstaande kaart kijken welke locaties beschikbaar zijn.

 Beeldverantwoording: Tenzij anders vermeld zijn alle gebruikte afbeeldingen eigen foto’s van Polen in Beeld 

Deze tekst is ook als PDF te lezen: