Sir Lancelot in 14de eeuwse woontoren in Siedlęcin

In Siedlęcin bij Jelenia Góra, in een woontoren uit de 14e eeuw, zijn de enige originele muurschilderingen in situ te vinden van een van de ridders van de Ronde Tafel, Sir Lancelot.

Ook in de 12e eeuw gingen verhalen soms 'viral' en zo verspreidde het verhaal over Koning Arthur en de ridders van de Ronde Tafel zich door Europa. Met dat het verhaal zich door Europa verspreidde gebeurde dat ook met de namen van de helden: Arthur, Gawain, Tristan, Lancelot en Ywain. Van de Britse eilanden en het huidige Frankrijk bereikte hun bekendheid Duitsland, Italië, het Iberisch schiereiland en ook het huidige Polen. In Neder-Silezië klinken de echo's van deze legende door tot op de dag van vandaag in een woontoren uit de 14de eeuw.

Hoe komt Lancelot op een muur in Polen?

Sir Lancelot is de bekendste en meest aansprekende ridder van de ronde tafel. De verhalen en romances van de ridders, waarvan hij een held was, genoten grote populariteit. Het verhaal van zijn schitterende carrière en ridderlijke avonturen, maar ook de morele ineenstorting die leidde tot het einde van de glorie van het hele koninkrijk van Logres, werd opgeschreven zowel vers als proza. Hij was een echte bestseller van middeleeuwse literatuur. De versie van de geschiedenis geschreven door Chrétien de Troyes was de basis van bijna alle volgende zaken over Lancelot.

De populariteit van romantiek blijkt niet alleen uit de vele versies (ook gemaakt buiten Frankrijk), maar ook uit het aantal rijk geïllumineerde manuscripten die tot op de dag van vandaag bewaard zijn gebleven. Mogelijk dat een van deze manuscripten in het begin van de 14e eeuw zijn weg vond naar Silezië, waar hij als inspiratie diende voor de maker van de muurschilderingen in Siedlęcin.

Sporen van Arthuriaanse invloed in Silezië zijn al in de 13e eeuw te vinden. Rechtbanken van Silezische vorsten, met name Świdnica-Jawor, hadden voortdurend contact met koninklijke hoven en hertogen van West-Europa. Zeker, de hechte relaties van Bolesław II van Polen, grootvader van Henryk I Jaworski (oprichter van de toren) met het gezin van Hertog van Anhalt waren niet zonder betekenis. In 1242 trouwde Bolesław II met Jadwiga, dochter van Hendrik I van Anhalt van Anhalt. In het midden van de 13de eeuw verschijnen de eerste vertegenwoordigers van de familie van de ridder, waarvan de leden de namen van helden uit de Arthurlegenden dragen.

Hoewel in Silezië geen manuscripten bewaard zijn gebleven, zijn het deze namen van ridders in de regio mooie voorbeelden van de populariteit van de Arthurlegenden. Zo zijn daar de broers Ivan en Walwan (Gawin) von Profen.

Het mooiste bewijs van fascinatie voor Arthurlegenden, en hoe deze een rol speelde in het middeleeuwse Silezië in de kring van de West-Europese hofcultuur, blijven echter de muurschilderingen zoals die bewaard zijn in de toren in Siedlęcin.

De woontoren van Lancelot

De woontoren in Siedlęcin is in alle opzichten uniek. Vanaf de bouw in het begin van de 14de eeuw overleefde de toren bijna intact. Het interieur is een van de best bewaarde middeleeuwse interieurs in Polen. Geen wonder dat het algemeen wordt erkend als een van de belangrijkste monumenten van de Poolse en Europese middeleeuwen. Recent koppelt de bouw aan Henryk I Jaworski en het begin van zijn onafhankelijke heerschappij in het prinsdom Jawor. Waarschijnlijk gaf hij ook opdracht voor de schilderingen in de Grote Zaal op de tweede verdieping van de toren met Lancelot.

Dankzij het onderzoek uitgevoerd in 2015/2016, werd vastgesteld dat de bouw van de toren begon in 1313. De afmetingen alleen maken de toren uniek en onderscheidend van andere woontorens bewaard in Neder-Silezië. De meesten anderen zijn jonger en veel kleinere woningen van ridderfamilies. De toren in Siedlęcin heeft een oppervlak van 22 bij 15 meter en is meer dan 30 meter hoog. 

Oorspronkelijk was de toren omgeven door een 4 meter hoge omheiningsmuur en een gracht. De muur is verdwenen en van de gracht is alleen nog zichtbaar aan de noord- en de oostzijde. De loop aan de zuid- en westzijde werd bepaald tijdens archeologisch onderzoek. Tegen de toren staat nu een 18de-eeuws herenhuis. Oorspronkelijk was de toren bedekt met kantelen waarvan nog sporen zijn te zien. De toren bevat de oudste bewaard gebleven houten plafonds in Polen zien. Dendrochronologisch onderzoek toonde aan dat de bomen waaruit de balken werden gemaakt in 1313-1315 werden afgezaagd.

Hoewel deze ouderdom al bijzonder is, maken vooral de muurschilderingen in de grote zaal op de tweede verdieping deze locatie uniek.  De enige in zijn soort die nog op de originele locatie te zien zijn en een inkijkje geven in de het culture bewustzijn van de opdrachtgever van de toren en zijn link met de West-Europese hofcultuur.

De ontdekking

De schilderijen werden in 1887 ontdekt door de een belastinginspecteur - Wilhelm Klose. In die tijd was de regio Duits en heette het dorp Boberrörhsdorf.

Hij verwijderde een kalksteen of gips laag en legde de onderste afbeeldingen en de afbeelding van St. Krzysztof. De daaropvolgende fragmenten van de schilderijen werden onthuld in 1913.  Een paar jaar later probeerde Paul Knotel de cyclus te lezen, die hij beschouwde als het verhaal van een van de ridders van de Ronde Tafel, Iwain (Ridder met Leeuw). Om de schilderingen te dateren, maakte hij ook een gedetailleerde analyse van de items van harnas, outfit en paardenuitrusting. Daaruit leidde hij af dat ze zijn gemaakt tussen het derde en vijfde decennium van de veertiende eeuw.

Pas bij latere renovaties kwam men tot de conclusie dat de voorstellingen scènes zijn uit de legende van Sir Lancelot.

Waar de kleuren nu enigszins vervaagd zijn moet het zevenhonderd jaar geleden een kleurrijk geheel zijn geweest met de kleren van de dame en de ridder. Wat wel duidelijk zichtbaar bleef was dat ze beiden elkaar de linkerhand geven, een teken van overspelige liefde.

Oudste seculiere muurschilderingen in Polen

Muurschilderingen die de zuidelijke en deels westelijke muur verfraaien, zijn de oudste seculiere muurschilderingen in Polen. Ze zijn ook de enige geconserveerde in situ- schilderijen ter wereld, die het verhaal van Sir Lancelot van het meer, de bekendste van de ridders van de Ronde Tafel, weergeven.

In Noord-Italië, in de Frugarolo-toren in Piemonte, waren er schilderijen die de legende van Lancelot weergeven. Hoewel zeventig jaar jonger werden ze vanwege de slechte staat van de toren de schilderingen van de muren verwijderd en overgebracht naar een museum in Alessandria bij Turijn. Ze zijn dus niet meer in situ te zien.

De naam van de schilder is niet bekend. Hij werkte waarschijnlijk in in opdracht van prins Henryk. Hij kwam vermoedelijk naar Silezië vanuit de gebieden van Noordoost-Zwitserland met de toenmalige belangrijke culturele en hofkunstcentra, zoals Zürich en Konstanz. De muurschilderingen lijken qua stijl op de Codex van Manesse. De schilderijen in de toren lijken op de muurversieringen van het huis "Zum langen Keller" en de kathedraal in Zürich. In beide gevallen zijn dit werken uit de vroege veertiende eeuw.

De voorstellingen

Het "Lezen" van de scènes van decyclus moet vanaf de onderste baan, horizontaal, van links naar rechts. In het geval van veel andere middeleeuwse muurschilderingen worden de gepresenteerde scènes ook op deze manier gelezen. Hetzelfde geldt voor de geschiedenis van gebeeldhouwde timpanen in kathedralen in Parijs, Wenen of Straatsburg, of - verwijzend naar voorbeelden meer inheemse architectuur - in de St. Joanitische kerk in Strzegom.

De onderste strook van schilderijen toont het begin van de schitterende carrière van Sir Lancelot. Lancelot en zijn neef Lionel beginnen aan een expeditie om te bewijzen dat ze naam als de ridder van de ronde tafel verdienen.

Een andere scène laat zien hoe vermoeide mensen besluiten te rusten. Lancelot gaat slapen terwijl Lionel op wacht staat. Helaas valt hij ook in slaap (een figuur in zijn slaap steunend op het gevest van een zwaard).

Dan wordt hij verrast, aangevallen en gevangen gezet door Tarquin. Lancelot wordt wakker en er volgt een duel. Lancelot wint en laat Lionel en de andere ridders van de Ronde Tafel, gevangen gehouden door Tarquin, vrij. Het duel is op het schilderij te bewonderen (zie afbeelding eerder in dit artikel).

Er is ook nog een scène waarin de ene ridder voor de andere knielt. Dit is hoogstwaarschijnlijk Kay die Lancelot dankt voor zijn bescherming.

De bovenste strook met schilderijen opent met een scène ridders voor de muren van Camelot, inclusief Lancelot (de figuren zijn in kleurrijke gestreepte kostuums, die in de 13e eeuw en de eerste helft van de 14e werden gedragen door ridders. zie Manesse Codex).

De vrouw van Arthur werd ontvoerd door de kwaadaardige Meleagant, de zoon van koning Baudemagus. Hoogstwaarschijnlijk is het de scène van de ontvoering zelf die boven de vensterzone te zien is. De reis van Lancelot, die hij ondernam om zijn geliefde te redden, wordt niet getoond. In de schilderijen werden de ontberingen, het lijden en de vernederingen die hij tijdens de reis had geleden niet vereeuwigd. De anonieme schilder vereeuwigde alleen maar het einde van het verhaal, en liet een paar geliefden hun linkerhand vasthouden, wat een onrechtvaardige liefde symboliseert.

Vergelijk ter contrast de foto van de grafsteen van hertog Hendrik I van Jauer en zijn echtgenote in de Abdij van Lwówek Śląski. Hier houden de beiden geliefden elkaars rechterhand vast:

De vensternis in de zuidmuur werd versierd met de afbeeldingen van heiligen, profeten en oudtestamentische koningen en het beeld van het blauwe Jeruzalem. Schetsen op de westelijke muur van de Grote Zaal worden beschouwd als een onvoltooid werk van de schilder. Waarschijnlijk stellen ze een duel voor tussen Lancelot en Sagramour le Desreez en de genezing van Urry de Hongre. Het is onbekend waarom het werk aan het project werd onderbroken. Misschien was er niet genoeg geld, misschien overleed de opdrachtgever of de schilder voordat het af was.

Bronverantwoording

Belangrijkste bron voor dit artikel is de site niezlasztuka.net.
De gebruikt foto's komen rechtsstreek van wikipedia. Van niezlasztuka hebben we alleen de foto's gebruikt die daar ook als bronvermelding wikipedia hebben. DE ansichtkaart komt van deze site.
Meer achtergronden, ook in het Poolse via deze blog.