Perspectief op het verleden

Op zondagavond 2 februari om 22:10 gaat de uitzending van VPRO's In Europa: de geschiedenis op heterdaad betrapt over Polen. De titel van de aflevering is Aan de goede kant van de geschiedenis.

"Polish deathcamps"

Het is in 2012 als de toenmalige president Obama spreekt van "Polish deathcamps". Daarmee bedoelt hij te verwijzen naar de nazi-vernietigingskampen op door de Duisters bezet Pools grondgebied maar de geest is uit de fles. Natuurlijk is deze formulering pertinent onjuist maar helaas een vaker gemaakte fout, ook in de Nederlandse pers.

Worsteling met de geschiedenis

Polen worstelt met de geschiedenis en het narratief over de gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog. Na de val van het communisme ontstond de ruimte voor een vrijere discussie over de oorlogsjaren. Zo kwam het eerherstel van de Polen die meevochten bij de westerse geallieerden, ontstond er veel aandacht voor de Opstand van Warschau maar werd ook een kritische blik mogelijk op de eigen rol bij de vervolging van de joden. Denk bijvoorbeeld aan het boek over Jedwabne, De misdaad en het zwijgen.

Parallel kwam een nieuw nationaal bewustzijn op en staken ook rechts-radicale elementen de kop op. Bewegingen die zich bij manifestaties profileren met beelden van de Poolse fascisten van voor de Tweede Wereldoorlog.

Dit alles wordt verstrekt met de komst van de nationalistische en conservatieve regering van PiS die in reactie op de 'Polish Deathcamps' een wet in voerde die niet alleen deze foutieve aanduiding strafbaar stelt maar zo beperkend is dat hij een gedegen wetenschappelijk onderzoek naar en een open debat over de Poolse rol bij de vervolging joden bemoeilijkt of zelfs onmogelijk maakt .

De aflevering van de VPRO laat aan de hand van het bijzondere artistieke initiatief "Ik mis je Jood" van Rafał Betlejewski, de discussies over Jedwabne, het oorlogsmuseum in Gdańsk en het verhaal van Pilecki zien hoe nu in Polen wordt omgegaan met het verleden. Meer over de uitzending op de site van de VPRO.

Een aantal links in dit artikel verwijzen naar artikelen die wij eerder publiceerden over de onderwerpen van deze uitzending.