Generaal Maczek was de bevelhebber van de 1e Poolse Pantserdivisie die een belangrijke bijdrage leverde aan de bevrijding van West Europa aan het einde van de Tweede Wereld oorlog. In Nederland vooral bekend van de bevrijding van Breda. Naar aanleiding van de herdenking van zijn geboortedag (zie agenda) verscheen in Stadsblad Breda een artikel dat we met instemming van de auteur hier mogen opnemen.
Generaal Maczek
Op 31 maart 1892 werd bij Lemberg (in het toenmalige Habsburse Rijk, Lwów in het Pools, nu gelegen in de Oekraine; Lviv) Stanisław Maczek geboren. In de eerste Wereldoorlog werd hij opgeroepen om dienst te doen in het Oostenrijkse leger aan het Italiaanse front.
In 1918, aan het einde van de eerste Wereldoorlog, werd Polen een onafhankelijke staat en meldde Maczek zich aan bij het Poolse leger. Hij had een modern vooruitziende blik betreffende de pantserstrijdkrachten. Toen op 1 september 1939 de 2e Wereldoorlog uitbrak, met de inval van Nazi-Duitsland in Polen, voerde hij het bevel over de enige tankbrigade die Polen had.
Frankrijk en Groot-Brittannië
Op 17 september viel ook de Sovjet Unie Polen binnen en was de slag verloren. Maczek kreeg dan ook de order om via Hongarije uit te wijken naar Frankrijk. In Frankrijk begon de toenmalige kolonel weer aan de oprichting van een tankbrigade, weliswaar onder Frans bevel. In mei 1940 vielen de Nazi’s Frankrijk binnen en na felle gevechten weken de Poolse militairen uit naar Groot-Brittannië.
In Schotland werd door de Poolse regering in ballingschap op 23 februari 1942 de 1e Poolse Pantserdivisie onder bevel van Generaal Maczek opgericht (zie unieke filmbeelden van deze periode). Als met de landingen in Frankrijk op 6 juni 1944 de bevrijding van het westen van Europa begint, volgt de Poolse Pantserdivisie op 1 augustus 1944. Enkele dagen later volgt de vuurdoop in de “Zak van Falaise” waarbij Maczek en zijn mannen een cruciale rol spelen (lees ons artikel daarover).
Breda en noordoost Nederland
Hierna trok de divisie als onderdeel van het 2e Canadese Korps via Noord Frankrijk en België naar Zeeuws Vlaanderen. Daarna was eind oktober Breda en omgeving aan de beurt om bevrijd te worden van de Nazi’s.
Generaal Maczek bij de viering van de Poolse onafhankelijksheidsdag, 11 november 1944 in Breda © IWM (B 11831)
Uiteindelijk eindigde de veldtocht in het Duitse Wilhelmhaven waarbij de divisie ook delen van noordoost Nederland bevrijdde (lees ook De bevrijding van Drenthe).
Drentenaren met Poolse bevrijders (bron NIHM)
In Wilhelmshaven nam Generaal Maczek op 6 mei 1945 de capitulatie van de Kriegsmarine in ontvangst.
Leven als balling
Na de oorlog weigerde Generaal Maczek terug te gaan naar het communistische Polen, waar hij, als een Pools hoofdofficier uit het westen, het risico liep om een gevangenisstraf (of erger) te krijgen. Daardoor hij werd gedwongen om een nieuw bestaan in Groot-Brittannië op te bouwen. Ook de Engelsen beschouwden hem niet meer als een geallieerde militair, zodat hij geen recht had op een veteranenpensioen. Tot in de jaren 60 werkte hij dan ook als barman in een hotel.
Maczek in Breda
Als ereburger van Breda werd hem hier een huis aangeboden. “Ik ben net gewend aan de Schotse regen” was zijn antwoord.
Toen Generaal Maczek op 11 december 1994 overleed, was het zijn wens om bij zijn manschappen in Breda begraven te worden.
Hij stond bekend als een uitstekende pantsercommandant, die ook hart had voor zijn manschappen en die zoveel mogelijk schade aan dorpen en steden vermeed. Daarom bleef de schade in Breda dan ook beperkt.
Over de schrijver Wim Vermeeren
De vader van Wim Vermeeren trok in 1944 met de Amerikanen als hospik Duitsland in. Toen bij zijn overlijden zijn souvenirs uit die tijd te voorschijn kwamen was de vraag wat daarmee te doen. Voor het pistool met kogels was het duidelijk, inleveren bij de politie maar de rest? Wegdoen? Marktplaats?
Toen Wim Vermeeren het Maczek Museum belde met de vragen “kunnen jullie dit gebruiken?” en ook “kunnen jullie een vrijwilliger gebruiken?” krijg hij op beide vragen het antwoord “ja”. Zo is hij inmiddels meer dan 10 jaar vrijwilliger bij het museum.
Voor meer informatie over dit museum kan u uiteraard terecht op de website van het museum. Het uniform van generaal Maczek is op dit moment, zij aan zij, te bewonderen met het uniform van die andere belangrijke Poolse generaal Sosabowski, in het bevrijdingsmuseum (zie agenda).
Uniformen van generaal Sosabowksi (links) en generaal Maczek (foto: Wim Vermeeren)
