Brian Urquhart, Brits militair en VN-diplomaat die zich inzette voor eerherstel Sosabowski overleden
Begin deze maand - op 2 januari- overleed op 101-jarige leeftijd Sir Brian Urquhart*. Hij was in de aanloop naar de operatie Market Garden inlichtingen officier en uitte zijn twijfels over het plan. Reden was dat uit inlichtingen bleek dat rond Arnhem SS-pantsertroepen gelegerd waren. Vanwege zijn kritiek werd hij (tijdelijk) uit zijn rol ontheven. Voor hem toen onbekend was dat hij niet de enige was met kritiek op de plannen maar dat ook de Poolse generaal Sosabowski kritiek uitte. Dit alles blijkt uit een toespraak van Urquhart die aanwezig is in het archief van de Stichting Driel Polen. Lees op de site van de stichting meer over het archief en de uitdaging om dit te digitaliseren.
Blauwhelmen
Na de oorlog ging Urquhart in dienst van de VN en leidde daarvoor verschillende vredes missies. De karakteristieke blauwe helmen en baretten van de VN-vredestroepen zijn een idee uit zijn koker. In NRC staat een uitgebreid artikel over zijn rol bij de VN, en een interview uit uit 1994 waarin hij zijn keuze voor de VN toelicht: „Ik heb zes verdomde jaren in het Britse leger doorgebracht tijdens de oorlog. En aan het eind dacht ik dat we het beter hadden kunnen doen, en zo dachten er nog veel meer mensen over. Vlak na de Tweede Wereldoorlog was er een algemeen geloof onder politieke leiders, terwijl het toch in veel landen een puinhoop was, dat dit een prachtige gelegenheid was om nu echt dingen te gaan veranderen.”
Urquhart Pleitbezorer eerherstel
Als in 2006 in Nederland het eerherstel van de brigade en de generaal tot stand komt, wordt ook vanuit de Britse veteranen een initiatief ontplooit. Brian Urquhart sluit zich aan bij majoor Tony Hibbert en zet zich in voor de Sosabowski Memorial Appeal wat er uiteindelijk tot leidt dat op 16 september 2006 in Driel een monument ter ere van de generaal wordt onthuld. De foto bij dit bericht toont Urquhart tijdens die onthulling met een achterkleinzoon van de generaal bij het monument (foto Archief Stichting Driel Polen).
Twee keer kritiek
Aan de vooravond van de onthulling houdt Sir Brian Urquhart een toespreek bij een diner ter ere van de generaal. Daarin staat hij stil bij zijn eigen kritiek maar vooral ook die van Sosabowski. Hij gaat ook in op de kritiek die Sosabowski uitte bij de 'Valburgconferentie' tegen over de Britse militaire top. Deze en de kritiek vooraf maken van Sosabowski de ideale 'scapegoat' voor het mislukken van operatie Market Garden.
Aan het slot van zijn toespraak zegt hij daarover met een zekere aarzeling zoals uit blijtk uit zijn woorden:
Now finally, and I am a little bit uneasy about this particular section of this speech but I think it is the right idea – let’s try it anyway.
We are trying here to turn back the clock a bit on what is an extremely regrettable and really awful episode from World War II, and to my great shame, it comes from high ranking officers in the British Army in which both Tony (Hibbert red.)and I were in for many years. This is not a happy episode by any means for our point of view.
Tomorrow, when we are unveiling the Sosabowski Memorial we want to try to make it – quite apart from remembering General Sosabowski and his wonderful Brigade and what they did – I think we want perhaps to try to make a little bit of an effect on the establishment, especially in the United Kingdom, and what I propose to say, and I hardly need mention that Tony is one of the authors of this, is as follows – and I quote:
“Major General Stanislaw Sosabowski was, is and always will be, a great hero in his native Poland, for whose freedom he fought all his life tirelessly until the end. This memorial was raised by his comrades in arms in the First British Airborne Division who fought beside him in the battle of Arnhem.
It affirms that despite the wounding and baseless slander that destroyed his career, he was, is and will always be to us, a great freedom fighter, a fine commander and very great hero”
Toespraak Brian Urquhart
Een - men zou kunnen zeggen meer diplomatieke - variant van deze tekst is ook terug te lezen bij het monument.
De band tussen Driel, de Polen en de Britten
Urquhart begint zijn toespraak met het schetsten van de bijzonder band tussen de inwoners van de regio en de veteranen. Een band die we volgens hem moeten koesteren, ook als zij die er bij waren in 1944 er niet meer zijn:
I just first of all want to say that this relationship of the people of what I call Holland – “The Netherlands”, particularly of the Arnhem area and the soldiers of various nationalities including British and Polish who came here in 1944, is something completely unique in my experience. [...] I very much hope that this will go on through the generations, because I think that this is something – a demonstration of the human spirit which is very rare and very important, and we all must be very grateful to all the people who have kept it going and I hope that it keeps going after we have all gone.
Toespraak Brian Urquhart
Lees de volledige toespraak in het Engels (PDF) op de site van de Stichting Driel Polen. De voorzitter van de stichting, Arno Baltussen, heeft goede herinneringen aan de bijeenkomst en de toespraak vertelde hij aan de Gelderlander.
*) Niet te verwarren met generaal Urquhart die tijdens operatie Market Garden de Britse Airborne Divisie aanvoerde.
**) De geluidskwaliteit is niet heel erg goed maar op YouTube is een gesprek terug te kijken met majoor Tony Hibbert over Sosabowski en het eerherstel:
