Adam Dec: een Poolse parachutist in Breda
Poolse militairen droegen bij aan de bevrijding van Nederland. Voor zo ver dat bekend is, is het simpel opgedeeld in: De pantserdivisie van generaal Maczek bevrijdde Breda. De parachutisten van generaal Sosabowski vochten mee bij Operatie Market Garden bij Driel (Arnhem). Waaronder ook Adam Julia Dec, in 1944, 32 jaar oud.
Meer dan Arnhem en Breda alleen
Hun bijdrage reikte veel verder. Zo waren er ook piloten die meestreden en en vochten de mannen van Maczek ook in Zeeuws-Vlaanderen en in het noordoosten van Nederland. Bekijk voor een eerst indruk de pop-up tentoonstelling die we maakten met Stichting Driel-Polen of nodig ons uit voor een presentatie over dit onderwerp.
De parachutist in Breda
Als het dan zo overzichtelijk is, wat doet dan een Poolse parachutist in een graf in Breda? Het gaat om Adam Julian Dec, geboren in 1912 en lid van het derde parachutisten bataljon van de Eerste Poolse Onafhankelijke Parachutistenbrigade.
Een eerste aanwijzing zit in de datum van overlijden: 25 september. In de nacht van 25 op 26 september trokken de ingesloten Britse en Poolse para's zich vanuit Oosterbeek terug op Driel wat op dat moment in handen was van de Poolse brigade. Als hij daadwerkelijk die nacht is gesneuveld, ligt het meer voor de hand dat hij stierf in de tweede helft van de nacht omdat de Polen bij de laatste militairen zaten die terugkeerde over de Rijn.
Meer hierover leest u in ons dossier Driel44. Een andere hypothese is dat dat hij al eerder sneuvelde toen hij probeerde met andere Polen de noordoever te bereiken ter ondersteuning van de ingesloten para's. Deze hypothese wordt om twee redenen ontkracht. De eerste is dat navraag bij experts leert dat Dec op de 25ste in Oosterbeek gesignaleerd is en dus veilig in Oosterbeek is aangekomen.
In ieder geval is duidelijk dat Dec omkwam bij het oversteken van de Rijn en met de stroming is meegenomen. Hij is stroomafwaarts in Beusichem aangespoeld. De site polishwargraves.nl geeft dit ook als verklaring.
De website oorlogsslachtoffers West-Betuwe vertelt ook het verhaal van Adam West. Deze site vermeldt dat het lichaam gevonden is op 14 november en op 15 november is begraven. Hier zit de tweede aanwijzing dat Dec sneuvelde bij de terugtocht over de Rijn. Het onderlichaam was ontkleed wat het vermoeden onderbouwt dat Adam Dec voor de terugtocht de zware schoenen en broek heeft uitgetrokken om het zwemmen te vergemakkelijken.
De site meldt verder dat in 1948 een Poolse delegatie het graf bezocht en dat het lichaam in de jaren zestig is overgebracht naar Breda. De oorspronkelijk steen is, afgaande op deze website, nog te vinden in Beusichem waar het lichaam in eerste instantie is begraven toen het op 15 november 1944 werd gevonden. Later is het overgebracht naar Breda.
Tekst loopt door onder de foto
Poolse oorlogsgraven
Verhalen zoals deze zijn voor ons, Polen in Beeld, in samenwerking met een aantal partners om een nieuw initiatief te starten voor een digitaal eerbetoon voor alle Poolse militairen die omkwamen voor de bevrijding van Nederland en die in Nederland begraven liggen. Lees meer op de speciale pagina.
Toevoeging september 2021: Inmiddels is de apart website over Poolse oorlogsgraven een feit.
