Deze verkiezingen zijn anders en mega belangrijk, ook voor Nederland
Morgen gaan de Polen naar de stembus voor parlementsverkiezingen. Je zou denken dat na ruim dertig jaar vrije verkiezingen dit 'business as usual' is. Toch zijn deze verkiezen anders dan voorgaande jaren. Zowel binnen als buiten Polen onderstrepen politici dat dit wel eens de belangrijkste verkiezingen kunnen zijn sinds de eerste vrije verkiezingen in 1989. Nu kunnen zij dit natuurlijk claimen voor de eigen PR. Maar ook analisten die toch iets meer op afstand staan gebruiken dergelijke grote woorden.
De reden voor dergelijke claims is dat de keuze plat wordt geslagen tussen een vervolg in de lijn van afgelopen jaar als PiS (Recht en Rechtvaardigheid) aan de macht blijft of als er nieuwe krachten aan de macht komen. Hoewel, zo nieuw zijn die krachten verenigd onder KO (Burger Coalitie) nu ook weer niet met als voorman Donald Tusk die al premier was en natuurlijk twee termijnen de baas was in Europa. Als PiS aan de macht blijft vreest iedereen behoudens de aanhangers natuurlijk, dat de regering doorpakt op de afbraak van de rechtstaat, de vrije pers, of de rechten van de vrouw of LHBTI+. Als we deze lijn doortrekken kan je zelfs argumenteren dat dit mogelijk de laatste echt vrije verkiezingen zijn sinds 1989. Je mag dan ook stellen dat PiS behalve de geschetste inperkingen in ieder geval ook heeft bereikt dat niet alleen de politiek polariseert maar zelfs de hele maatschappij.
Het lijkt erop, een dag voor de verkiezingen, dat PiS waarschijnlijk wel de grootste wordt maar de vraag is hoeveel groter dan KO en of ze een coalitie kunnen vormen. Het wordt dus spannend.
De reden waarom deze verkiezen ook anders zijn dan voorgaande jaren is dat je voor het eerst iedere dag in de Nederlandse media wel een verslag of analyse vindt over de situatie in Polen. Dit onderstreept dat we ook in Nederland inzien dat Polen voor een waterscheiding staat en dat deze verkiezingen daarmee ook een serieuze impact kunnen hebben op ons eigen land.
Polen in Nederland
Ten eerste met de ruim 200.000 mensen van Poolse afkomst in Nederland waarvan bijna 180.000 van de eerste generatie (afgaande op Alle Cijfers). Volgens cijfers van de ABU (PDF) is 60% van de arbeidsmigranten Pools. Dit zijn dus onze buren, onze collega's en zij worden net zo goed meegetrokken in deze polarisatie. Daarbij komt de vraag welk effect de uitslag gaat hebben op de migratiestroom. Neemt die toe of zullen sommige juist terugkeren? We moeten het gaan zien. Feit is dat veel meer Polen die wonen in het buitenland zich hebben geregistreerd om mee te doen met de verkiezingen. Ook in Nederland waar meerdere stemlocaties zijn ingericht in Amsterdam, Den Haag, Bred, Brunssum en Groningen.
De vraag is of alle stemmen vanuit het buitenland mee gaan tellen. Vanuit Polen is besloten dat de stemlocaties in het buitenland alle stemmen binnen 24 uur moeten doorgeven. Dat is incuslief de stemmen van een referendum dat de regering tegelijkertijd heeft uitgeschreven met onzinnige vragen. De vraag is of dit haalbaar is voor de stembureaus in het buitenland. Wat hierin meespeelt is dat de laatste keren Polen in het buitenland overwegend op de oppositie stemden.
Of dit nog impact heeft op de uitslag is de vraag. De stemmen uit het buitenland tellen namelijk mee in de districten van de hoofdstad. Districten die zeer waarschijnlijk al gewonnen worden door de oppositie en die verhoudingsgewijs qua 'popular vote' ook minder zwaar meegewegen. Dit heeft er mee te maken dat in de achterliggende jaren de districten niet zijn gecorrigeerd voor inwonersaantallen. En gek genoeg pakt dit weer goed uit voor de PiS-regering omdat daarmee stemmen in de groeiende steden (overwegend gericht op de oppositie) minder zwaar meetellen dan op het PiS-stemmende platteland. In onderstaande podcast #202 zit een goede uitleg van dit stelsel.
Los van de uitslag gaat dit natuurlijk over niet alleen stemrecht maar ook het recht dat je stem ook daadwerkelijk meetelt, in dit geval dus zelfs letterlijk. Verder is de vraag met de hoge opkomt of de locaties in het buitenland dit aankunnen als zijn wel nog recent locaties toegevoegd.
Polen in de EU
Ten tweede gaat de uitslag effect hebben op de positie van Polen in de EU. Nu is hun invloed er vooral een van dwarsliggen. Deels voor eigen intern politiek gewin in Polen omdat dit goed ligt bij de achterban van PiS. Deels ook omdat de strategie soms werkt. Maar bottom line is dat Polen met hun opstelling miljarden misloopt. Miljarden die mogelijk vrij komen als een nieuwe regering er in slaagt de ingrepen van de PiS-regering ongedaan te maken (wat nog geen gemakkelijke opdracht is want doe je met onrechtmatig benoemde rechters en hun uitspraken van de achterliggende jaren?) of ten minste weet te neutraliseren. Daarbij komt als Polen een serieuze gesprekspartner wordt aan de Brusselse tafels ze met hun bevolking, economie, groeiende defensie en grenzend aan Oekraïne makkelijk op gelijk niveau kan spreken als Duitsland of Frankrijk. Een macht die nu onbenut blijft.
Bijlezen? Bijluisteren!
Wie deze laatste dag voor de verkiezingen nu nog alles bij wil lezen na bovenstaande ´beschouwing´ staat voor een nagenoeg onmogelijke opdracht. Daarom een tip voor een podcast.
Podcastserie
Niet lezen maar luisteren, dat kan ook. BNR heeft een podcastserie, BNR Perestrojkast, over Midden en Oost-Europa. Daarin verscheen de afgelopen maanden een serie over Polen in aanloop naar de verkiezingen. De links leiden naar de site van BNR. Daaronder een playlist die we maakten met deze podcast en die we eventueel nog aanvullen met nieuwe afleveringen.
188: Pool Position: een eerste BNR Polkast voor dummy's en gevorderden
193: An Exclusive Interview with Radek Sikorski
194: Is Polen het Sterkste Land van Europa?
196: An Interview with Agnieszka Pomaska
197: Is Polen wel een Vrij Land?
198: 'It's the Polish Economy, stupid' - an Interview with Andrzej Kubisiak
