Een ongelijke strijd in het theater?

In juli schreef Jenne Jan Holtland het artikel met de titel 'Pools theater is wederom een cultureel strijdtoneel'. Recente ontwikkelingen rond een theaterfestival roepen de vraag op in hoeverre hier sprake is van een gelijk strijd.

Aanleiding voor het artikel van Jenne Jan was de controverse rond het stuk 'De vloek'. 'Klatwa', de Poolse titel, is een stuk oorspronkelijk uit 1899 van Stanislaw Wyspianski. Het brengt het verhaal van een jong Pools meisje dat twee kinderen heeft met een katholieke priester. In deze uitvoering zit een oraleseksscène in met het standbeeld van paus Johannes Paulus II, die een bordje met 'pedofielenverdediger' rond zijn nek draagt. De actrice verdedigt in het stuk ook het recht op abortus, dat verboden is in het katholieke Polen.

De vloek op Dialog – Wrocław International Theatre Festival

Volgens een statement van de festival directeur Tomasz Kireńczuk mag dit stuk niet ontbreken op het Dialog – Wrocław International Theatre Festival. Een belangrijk theaterfestival in Polen dat van 14 tot 21 oktober wordt gehouden in, zoals de naam al aangeeft, Wrocław.

Omdat het stuk niet mag ontbreken heeft de organisatie bewust gekozen om 'De vloek'  te financieren met kaartverkoop en niet vanuit de overheidssubsidie. Ondanks eerdere toezeggingen heeft de overheid toch besloten de subsidie stop te zetten. Met het intrekken van deze subsidie krap drie weken voor de start van het festival (van 14 tot en met 21 oktober) zit de organisatie met een financieel gat van PLN 500.000, ruim een ton in euro's.

Hierdoor kan het festival niets anders kan doen dan andere Poolse bijdragen, die met de subsidie gefinancierd zouden worden, te cancellen. De stukken die 'sneuvelen'  in deze strijd zijn:

• Enemy of the People directed by Jan Klata of the National Old Theatre in Krakow,
• Hymn do miłości (Hymn to Love) directed by Marta Górnicka, a co-production of the Polish Theatre in Poznań and the Chór Kobiet Foundation in Warsaw and Maxim Gorki Theater,
• Jeden gest (One Gesture) directed by Wojtek Ziemilski of the Nowy Theatre in Warsaw.

Een Belgische bijdrage aan theaterfestival en de dialoog

De Belgische theatermakers Alain Platel en Frank Van Laecke publiceren op de website van hun gezelschap les ballets C de la B de volgende brief:

DIALOG-WROCLAW FESTIVAL

Het Dialog-Wroclaw Festival besluit controversieel theaterstuk te programmeren en verliest overheidssteun.

Brief van Alain Platel en Frank Van Laecke aan het Dialog Festival (29/09/2017)

In naam van het gezelschap les ballets C de la B willen wij onze solidariteit betuigen met het Dialog-Wroclaw Festival waarop wij binnenkort met twee producties zijn uitgenodigd.

Wij vernemen dat het Festival omwille van politieke redenen een deel van haar subsidies verliest. Daardoor ziet het festival zich verplicht om de presentatie van enkele producties te schrappen. Dat de Poolse artiesten daar in de eerste plaats het slachtoffer van worden vinden wij ongemeen hard en plaatst ook ons voor een erg moeilijk dilemma: niet komen en onze plaats afstaan aan de lokale artiesten, wél komen om onze solidariteit te betuigen.

Wij kiezen voor het laatste omdat we het zélf ook belangrijk vinden deel te nemen aan het publieke debat dat daardoor ontstaat. Want wat op dit ogenblik in Polen gebeurt is ook al voelbaar op vele andere plekken in Europa en in de wereld: het decimeren van subsidies voor cultuur, onderwijs en welzijn om die dan wél te investeren in de bedrijfswereld of de veiligheid en het militaire apparaat. Maar ook: de impliciete of expliciete controle die politici wensen te krijgen op de inhoud van culturele activiteiten die op bepaalde plaatsen meer en meer zichtbaar wordt. Bij dit laatste zien we ook té vaak dat daarbij erg conservatieve ethische criteria worden gehanteerd.

Het (theater-)podium is van oudsher altijd de plek geweest waar persoonlijke én maatschappelijke trauma's, wonden, vragen en problemen worden aangekaart en voorgesteld. Soms op een scherpe uitdagende manier, dan weer via allerlei metaforen. Maar laten we ons niet vergissen: "het publiek" is slim én genereus. "Het publiek" beséft dat het theater een plek van urgentie is, waar de zaken op scherp kunnen worden gesteld.

Het is trouwens vaak omwille van die reden dat mensen naar het theater gaan! Het is één van die weinig ons resterende plekken van Grote Vrijheid die we absoluut moeten koesteren. Vrijheid om zich te uiten, vrijheid ook om te komen of, indien nodig, een voorstelling vroegtijdig te verlaten.

Er worden ook heel vaak mogelijkheden aangeboden om tussen de makers en het publiek vormen van dialoog te organiseren en dat is in het Dialog (!) - Wroclaw festival - de naam zegt het zélf! - zéker het geval. Het is een festival dat bekend staat om haar grote openheid naar de complexe wereld waarin we leven.

We hebben beslist om zéker naar Wroclaw te komen en daar ter plaatse te bekijken hoe we het festival, de artiesten en het publiek kunnen ondersteunen in hun ambitie zich niet te laten beknotten door een overheid die er in de eerste plaats moet zijn om hén te steunen!

Alain Platel en Frank Van Laecke

In het artikel op Tijd.be over de brief van Platel staats zelf de uitspraak: 'Dit neigt naar censuur'. Hiermee zet de regering een middel in waarmee er sprake lijkt van een ongelijke strijd omdat er dan geen plaats is voor een dialoog met een uitwisseling van standpunten. Daar tegenover staat dat anders in het buitenland deze cultuurstrijd mogelijk de kranten niet had gehaald. Afwachten wie aan het langste eind trekt. Voorlopig is het theaterfestival de dupe.