Componist Krzysztof Penderecki (1933) overleden
Vandaag overleed de Poolse componist Krzysztof Penderecki. Ook mensen die geen kenners zijn van zijn muziek, kunnen kennis hebben gemaakt met het werk van de veelvuldig onderscheiden componist. Zo is zijn muziek te horen in film klassiekers als Kubrick’s The Shining, Friedkin’s The Exorcist, The Mask van de Quay brothers en Shutter Island van Martin Scorsese.
Multiculturele achtegrond Penderecki
Krzysztof Penderecki werd geboren in Dębica (in het Jiddisch - Dembitz), een stad in het zuidoosten van Polen, in 1933. Voor de Tweede Wereldoorlog werd de stad voornamelijk bewoond door chassidische joden. Hij komt uit een multiculturele familie met Armeens-Duits-Poolse roots. Zijn grootvader was een Duitse evangelist; zijn grootmoeder kwam uit Stanisławów (nu Ivano-Frankovsk, Oekraïne) en was Armeens.
Volgens de componist zijn de klezmer melodieën uit zijn jeugd terug te horen in Sextet' (2000) en 'Concerto grosso' (2001).
Een uitgebreide biografie is te lezen op Culture.pl.
Avant Garde
In 1960 componeerde hij een stuk voor 52 strijkers getiteld 8'37 "(de duur van de compositie), waarvoor hij een prijs ontving van de UNESCO International Rostrum of Composers in Parijs. Het werk heet nu Threnody voor the Victims of Hiroshima (Tren Ofiarom Hiroszimy). Het stuk is deels in een nieuwe grafische notatie geschreven die zich tot een standaard ontwikkelde voor de avant garde muziek. Krzysztof Penderecki werd zo een toonaangevende vertegenwoordiger van avant-garde muziek.
Poolse requiem
In 1980 begon Penderecki aan het Poolse Requiem (Polskie Reqiuem), opgedragen aan de slachtoffers van de protesten uit 1970 tegen het communisme (Lacrimosa). Ook dan andere stukken zijn opgedragen aan slachtoffers van onrecht en geweld zoals Kardinaal Wyszyński, de Opstand van Warschau, Maksymilian Kolbe en de vermoorde officieren van Katyń.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat zijn muziek te horen is in de film Katyń van de Poolse regisseur Wajda. Hiervoor ontving hij in 2008 de Witte Adelaar (de Poolse versie van het Gouden Kalf).
De dirigent
Over het dirigeren zei Penderecki zelf:
Als ik mijn eigen stukken dirigeer kan ik proberen ieder stuk naar het ideaal te leidden dat ik in mijn hoofd had toen ik het componeerde.*
In de media
In de Nederlandstalige media is het overlijden van Penderecki niet on opgemerkt voorbij gegaan. Hieronder enkele links naar de berichten waarbij een deel van de koppen verwijst naar zijn filmmuziek en ander deel naar zijn stukken over 'het grote leed':
- NOS | Poolse componist Krzysztof Penderecki (86) overleden
- NRC | Het leed van de twintigste eeuw móest in zijn composities klinken
- Het Parool | Componist Penderecki (1933-2020) ging grote onderwerpen nooit uit de weg
- Volkskrant | Krzysztof Penderecki (1933-2020), componist van duistere noten, was de favoriet van horrorregisseurs
- De Standaard | Componist muziek ‘The exorcist’ en ‘The shining’ overleden
- VRT Nieuws | Poolse componist Penderecki overleden, bekend van filmmuziek voor "The shining" en "Wild at heart"
- De Telegraaf | The Exorcist-componist Penderecki overleden
- CultuurPers | Krzysztof Penderecki: ‘In kamermuziek kun je niets verdoezelen’
Muziek als pleister op de wonde
Op haar Facebook pagina herinnert Alicja Gescinska de componist die in haar stuk vertelt dat muziek de wereld niet kan veranderen maar op zijn hoogst kan werken als een pleister op de wonde.
Onder haar bericht hebben we een uitvoering van het Poolse Requiem opgenomen zoals die te vinden is op Spotify. Uiteraard is zijn muziek ook te krijgen via bol.com en amazon.nl.
Luister het Poolse Requiem van Penderecki
Foto via Wikimedia Pr osv / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)
