Stabat Mater van Karol Szymanowski
Naar aanleiding van een uitvoering van de Stabat Mater door het Nieuwe Mannheim Koor en Orkest (28 januari 2017) geven we hier een korte introductie van de Poolse componist Karol Szymanowski en in het bijzonder zijn Stabat Mater.
De componist Karol Szymanowski
Szymanowski wordt geboren op 6 oktober 1882 in Tymoszówka, het deel van Polen dat toen onderdeel was van het Russische rijk en nu gelegen in de Oekraïne. In 1889 begint hij met pianolessen waarna hij lessen volgt om componist te worden. Rond de eeuwwisseling gaat hij naar Warschau waar hij kennismaakt met mensen als de pianist Arthur Rubinstein en de schrijver Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy). Hij maakt onderdeel uit van de stroming ´Jong Polen´met onder andere en de schilder Wojciech Weiss (lees ons dossier).
In de jaren die volgde reisde Szymanowski veel binnen Europa en ook daarbuiten naar Zuid Afrika en Amerika. Vanaf 1922 verbleef hij met regelmaat in Zakopane, nu nog steeds bekend als winter- en bergsportplaats. Van 1927 tot 1929 was hij verbonden aan het conservatorium van Warschau en van 1930 tot 1932 aan de Hoge School voor Muziek in Warschau, de huidige Fryderyk Chopin Muziek Academie. Van tijd tot tijd reisde hij naar het buitenland voor optreden maar ook voor een verblijf in verschillende sanatoria om behandeld te worden voor zijn tuberculose. In 1937 overleed hij als gevolg van deze ziekte.
In zijn huis in Zakopane, Villa Atma, is tegenwoordig een het Karol Szymanowski Biographical Museum gevestigd. Een onderdeel van het Museum Narodowe in Krakau. Het museum is open van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 5. Op de foto bij dit bericht is Szymanowski te zien voor villa "Atma" in Zakopane in 1935.
Inspiratie voor Szymanowski
Szymanowski wordt beïnvloed door componisten als Richard Wagner, Richard Strauss, Max Reger, Alexander Scriabin, Claude Debussy, en Maurice Ravel. Een andere invloed is zijn bekende landgenoot Chopin en Poolse volksmuziek, met name uit de regio Podhale, de regio rond Zakopane. Net als Chopin schreef Szymanowski enkele mazurkas voor de piano.
Een andere vermeldenswaardige invloed is die van de dichter Julian Tuwin (zie Meneer Minuscuul). Geinspireerd door de eenvoud maar ook de kracht en energie van de gedichten van Tuwin componeerde hij vijf gezangen, opgedragen aan zijn zus, Stanisława Korwin-Szymanowska, die het werk ook als eerste uitvoerde. Dit is de compositie Słopiewnie Op. 46 bis uit 1921. Volgens de site culture.pl:
"Representing his own, individual style, Szymanowski's music is in ideal harmony with Tuwim's poetry of extreme grace and rich in resounding neologisms that resemble the Polish speech. While striving to capture the specific features of the Podhale folk music, Szymanowski never directly quoted or plainly styled any folk tunes. Instead, he evoked the characteristic mood with sparing means, such as simplification of motifs, elimination of vivid colours and use of uncomplicated, melodic phrases based on modal scales. Despite such "limitations" Słopiewnie carry a huge emotional load."
"We reached a point where language started to impact the sound of music, its rhythm. For instance, the holding out of the vowels and the proper start of the consonants has lent this music a specific pulse. The choir was no longer a group of English singers feeling aloof about a strange, obscure composition. They began to penetrate the music. It was an extraordinary trip."
Over de Stabat Mater
Szymanowski krijgt de opdracht om een requiem te componeren voor de overleden echtgenote van Dr. Bronislaw Krystall. Strek beïnvloed door het overlijden van de dochter van zijn eigen zus, besluit Szymanowski om een compositie te maken over een treurende moeder. Hij doet dit op basis van een oorspronkelijke middeleeuwse Latijnse tekst 'Stabat Mater dolorosa', die naar het Pools is vertaald door Józef Jankowski naar 'Stała matka bolejaca'.
Het stuk kan zowel in het Pools als in het Latijn uitgevoerd worden. Afgaande op de bovenstaande quote van Rattle krijgt het in het Pools een extra diepgang. Bij de premiere in 1929 was zijn zus Stanisława Korwin-Szymanowska opnieuw de eerste die het stuk uitvoerde. Volgens de componist zelf was in deze compositie de expressie van zijn creativiteit volledig uitgekristaliseerd.
Beluister Stabat Mater
Nieuwsgierig geworden naar het stuk? Hieronder een Spotify playlist met de CD van het London Symphonic Orchestra met daarop symfonie nummer 3, de Stabat Mater en symfonie nummer 4 van Szymanowski.
Concert bijwonen!
Zelf een uitvoering bijwonen van de Stabat Mater? Bestel dan nu kaarten voor het concert van het NMKO op 28 januari in Leiden.
Uiteraard is de muziek van Szymanowski ook op CD of als mp3 downloads verkrijgbaar, bijvoorbeeld via amazon.com of bol.com.
