Schrijvers en vertalers: Belangrijk als mensen willen luisteren

Op donderdag 19 mei werd met een panelgesprek de Poolse boekencollectie in de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) in gebruik genomen. Ook was het de officiële start van de samenwerking van OBA met stichting Polish Culture NL in het kader van het Huis van alle talen in OBA.

De collectie is tot stand gekomen door een inzameling van de stichting en een aanzienlijke bijdrage van OBA. De collectie omvat zowel fictie als non-fictie en kinderboeken. Een bloemlezing van de Poolse literatuur is beschikbaar in het Pools en het Nederlands. Ook is er voor de Poolstaligen een collectie naar het Pools vertaald Nederlands werk. Dit alles om liefhebbers in beide talen te kunnen bedienen. Bij de kinderboekjes zijn ook tweelalige boekjes van de Lappa-serie.

Panelgesprek over vertalen

Centraal in de bijeenkomst, voorafgaand de ceremoniële opening, was een panelgesprek over de Poolse taal in verhouding tot het Nederlands, het vertalen en de uitdagingen die daarbij horen. De cultuurhistoricus Krzysztof Dobrowolski – Onclin die opgroeide in beide culturen kon reflecteren op de emotie en de beleving van met name voor hem de Poolse taal.

Karol Lesman, winnaar van de Martinus Nijhoff Vertaalprijs 2017, is met tientallen vertalingen op zijn naam  voor veel Nederlanders onmisbaar voor toegang tot de Poolse literatuur. Zo vertaalde hij zijn  eigen favoriet en Poolse klassieker ‘De Pop’ van Prus, Nobelprijswinnaars Olga Tokarczuk en Wisława Szymborska. Ook gaf hij een verklaring waarom Polen wel 5 Nobelprijswinnaars kent voor de literatuur. Naast dat het goede schrijvers zijn, hebben of hadden veel van de winnaars ook goede vaste vertalers naar het Zweeds.

Schrijver Pieter van Os gaf aan dat hij, in zijn tijd in Polen, voor onderzoek zwaar moest leunen op de vertalingen van Pools werk waardoor hij merkte hoe belangrijk een goede vertaling is. Samen met Iwona Mączka, die Pieters prijswinnende boek ‘Liever dier dan mens’ vertaalde, stond hij stil bij de samenwerking tussen schrijver en vertaler. Volgens Pieter werd zijn boek met iedere vertaling beter omdat niemand een boek zo doorgrondt als de vertaler. Iwona kon laten zien hoe de samenwerking in sommige gevallen er zelfs toe kan leiden tot een aanpassing in tekst of beeld zoals ze illustreerde met een kinderboek. Karol had aansluitend nog een aardig anekdote hoe het kan dat in een Poolse boek Hilversum een Hanzestad gelegen aan het water werd. Iets wat hij in de Nederlandse vertaling wel heeft aangepast.

Het belang van schrijvers en vertalers

Meer reflecterend ging het panel in op het belang van literatuur en vertalingen als bruggenbouwer tussen culturen. Uiteraard enigszins prekend voor eigen parochie was hierover consensus dat schrijvers en goede vertalers hierin cruciaal zijn. Niet alleen slagen schrijvers er soms in om het onvoorstelbare voorstelbaar te maken. Aansluitend bij de actualiteit waren het schrijvers die de opstelling van Rusland duidden en de oorlog voorzagen.

In Poolse maatschappij en dus ook de literatuur is het verleden nooit ver weg. Een verleden met onderdrukking en veel leed. Door boeken toegankelijk te maken in andere talen kun je bijdragen aan kennis over dit verleden en laten zie hoe dit doorwerkt in het heden.

Als we maar willen luisteren

Aansluitend op het panelgesprek volgde nog een voordracht van een gedicht en een muzikaal intermezzo. Het gedicht was Monoloog van Kassandra van Wisława Szymborska in vertaling van Gerard Rasch. Hoe toepasselijk bij het panelgesprek over het belang van schrijvers en het luisteren naar wat ze ons vertellen. Het was het lot van Kassandra, die de ondergang van Troje voorspelde, maar niemand die haar geloofde.

Verder lezen?

• Lees Monoloog van Kassandra online in een vertaling van Richard Nowak
• Lees ook het stuk dat in de Amsterdamse bijlage van NRC verscheen over de opening.