Maja Wolny’s Terugkeer uit het noorden: Over de gevolgen van menselijk handelen
Terugkeer uit het noorden is de vierde roman van de schrijfster sinds haar debuut in 2009. Daarin worden vier levensverhalen uit drie verschillende historische periodes met elkaar vervlochten: van de jonge weduwe Olga (nu), de Poolse ingenieur Michał Forys en zijn maîtresse Leo (de eerste helft van de 20ste eeuw) en de Poolse Khan Nicefor (17de eeuw). Allemaal vertrekken ze, gedwongen door omstandigheden, naar Siberië. De reis zou voor elk van hen een afscheid of een afrekening met het verleden zijn. Hij bestempelt tegelijkertijd hun lot.
Opbouw
De roman bestaat uit drie delen. De hoofdstukken die telkens gewijd zijn aan de belangrijkste figuren en overwegend geschreven vanuit hun perspectief, wisselen elkaar steeds af. Daarnaast worden de hoofdstukken over Olga aangevuld met aantekeningen van de geesteszieke Adam, een van haar reisgenoten. Net als een sjamaan schijnt Adam als enige over de kennis te beschikken van het lot dat de personages te wachten staat. Dit lot wordt reeds in een van de motto’s voorafgaand aan de roman aangeduid.
Olga
De lezer maakt eerst kennis met Olga. Ze vertrekt uit Moscow naar Khabarovsk met de Trans-Siberische spoorlijn, de langste spoorlijn ter wereld en de belangrijkste lijn van Rusland. De spoorlijn werd grotendeels gebouwd door gevangenen, eerst van de Russische tsaren en later van het communistische regime. Dit in een bijzonder onherbergzaam gebied dat, aldus een van de personages van het boek, zo groot was dat de veroordeelden zeeziek werden door de overvloed aan ruimte. Het sluitstuk was de brug over de Amoer bij Khabarovsk niet ver van de grens met China. Aan deze brug werkte de Poolse ingenieur Michał Forys, de overgrootvader van Jan Forys ̶ de echtgenoot van Olga.
Tijdens de reis naar het noorden ontmoet Olga vier mannen met wie ze de tijd doorbrengt. De (mede)passagiers dragen elk een donker geheim met zich mee. Door de steeds kortere herfstdagen en de veranderende tijdzones raken de passagiers steeds meer het tijdsbesef kwijt. Bovendien lijkt er ook iets aan de hand te zijn met de trein… De sfeer wordt steeds duisterder en claustrofobischer, de spanning stijgt.
"...beklemmende sfeer.." en "...meer dan een doorsnee thriller".
Michał en Leo
De geschiedenis van Michał en zijn maîtresse Leo vormt een tegenhanger voor het verhaal van Olga. Michał Forys, op de vlucht voor zijn verleden, verlaat Warschau en reist samen met zijn fragile, aristocratische vrouw Emilia en hun zoontje Ludwik naar Khabarovsk om daar een brug over de rivier Amoer te bouwen. Zo hoopt hij genoeg geld te kunnen verdienen om te ontsnappen aan zijn verleden. Hij zorgt er ook voor dat Leo, die in het Poolse Łódź als verloskundige werkte, hem nareist en aangesteld wordt als verpleegkundige bij de bouw van de brug. Leo voert korte tijd correspondentie met de Georgische dichter Soso met wie ze ooit een korte affaire had waarin een oplettende lezer een bekende historische figuur kan herkennen. Wederzijds wantrouwen tussen de mensen die betrokken zijn bij de bouw van de brug zorgt voor een gespannen sfeer, zeker als er informatie uitgelekt wordt en er een ongeval op de bouwplaats plaatsvindt….
Nicefor
Het derde verhaal in het boek gaat over de Poolse edelman Nicefor ̶ Nikifor Czernikowski ̶ die de dood van zijn geliefde vrouw Anna wreekt en daarna Nicefor naar het noorden vlucht ….
Alle drie verhaallijnen komen soepel bij elkaar. De boodschap van alle drie is dat de mens niet kan ontsnappen aan zijn verleden. De schrijfster is er in geslaagd om de spanning stukje bij beetje op te bouwen en de steeds meer beklemmende sfeer uitstekend weer te geven. De historische feiten die ze in haar roman heeft vervlochten zorgen ervoor dat het boek zeker meer is dan een doorsnee thriller.
Het boek, dat is vertaald door Charlotte Pothuizen, is onder andere verkrijgbaar bij bol.com
Recensie bij de Standaard
Naast onze recensie kan u ook een recensie lezen in de krant de Standaard (achter een inlog) onder de titel ‘Trans-Siberië Express op twee sporen’. Zij lichten slechts twee sporen uit de roman 'Olga' en 'Michał '. Enkele quotes uit deze recensie:
“Net als in de eerdere boeken van Maja Wolny ontwikkelen de levens van de individuen zich in een grotere context. Het diep in de Poolse ziel gebrande gevoel voor geschiedenis is constant aanwezig. ”
En:
“…het lijkt wel alsof de personages in dit boek in de voetsporen treden van de schimmen van gevangenen [van de Goelag (red.)]. Meer nog: alsof ze zelf die schimmen worden. Intrigerend. En echt Pools, met echo’s van de grote Poolse kunstenaars: Mickiewicz, Norwid, Tuwim, Tadeusz Kantor.”
Bij de uitgeverij de Standaard waar het boek verscheen is een leesfragment te vinden.
