De wintersoldaat: Roman(ce) aan het Oostfront

Bij uitgeverij Hollands Diep verscheen het boek De wintersoldaat. Dit is een roman van de Amerikaanse schrijver Daniel Mason. De reden waarom wij het boek behandelen is de setting: Het Oostfront van de Eerste Wereldoorlog op Pools grondgebied. Een in het westen een weinig belicht deel van de geschiedenis in deze jaren.

Als in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt is het Poolse grondgebied verdeeld onder de grootmachten Duitsland, Rusland en Oostenrijk-Hongarije. Met de honger naar soldaten worden in alle drie de legers mannen ingezet uit de bezette gebieden. Dit geldt niet alleen voor Polen maar ook de andere landen in de regio. Dit kan dan ook betekenen dat aan beide kanten van het front Polen dienen en tegenover elkaar komen te staan. Een van hen is de hoofdpersoon van het verhaal.

Hoewel het verhaal fictie is, ontstaat uit de roman een goed beeld van de strijd in die regio van het continent. De schrijver heeft duidelijk veel research gedaan.

Het verhaal in een 'nutshell'

De hoofdpersoon is de 22-jarige Lucius, zoon van een in Wenen woonachtige welgestelde Poolse familie. Bij het begin van de oorlog is hij eerste jaar student medicijnen. Zijn vader, oud militair, ziet de romantiek van de nieuwe oorlog. Zijn moeder went haar invloed aan om hem een baantje te bezorgen bij de universiteit. Toch meldt Lucius zich bij het leger en wordt ondanks zijn beperkte medische kennis geplaatst bij een noodhospitaal achter het front in de Karpaten, net over de huidige Pools, Oekraïnse grens. Dat hij met zijn beperkte kennis wordt ingezet typeert de dramatische situatie in het leger. De situatie in het hospitaal, gevestigd in een kerk geplaagd door ratten en luizen, is niet veel beter.

De leiding is in handen van zuster Margareta die zichzelf heeft geschoold tijdens het assisteren van de artsen maar sinds die zijn verdwenen (gevlucht voor de plaag van de luizen en ziektes) zwaait zij de scepter. Van haar leert Lucius de noodzakelijke medische handelingen.

Shellshock

Als de eerste slachtoffers van shellshock binnenkomen moeten ze samen zoeken naar de juiste behandeling. In plaats van elektroshock therapie of andere martelingen ontdekt Lucius dat medicatie lijkt te helpen in combinatie met rust. Als ploegen komen om patiënten af te voeren naar ziekenhuizen verder van het front, houdt hij deze patiënt, de wintersoldaat, in zijn noodhospitaal om hem verder te kunnen behandelen. Alles lijkt goed te gaan, ook met de ontwikkelden romance tussen Lucius en Margareta totdat een officier langskomt die patiënten zoekt die volgens hem kunnen vechten om ze mee te nemen naar het front. Als in de nasleep Lucius en Margareta elkaar kwijt raken volgt een zoektocht in het oosten van Polen.

Kennismaking met een ander Polen

De roman leest 'lekker weg' en het verhaal heeft voldoende spanning waardoor het lastig is weg te leggen. Dit constateert ook Jan Donkers in de NRC.

"De wintersoldaat is een boek dat tot lang na lezing na-echoot; boeiend, erudiet en het staat bol van gelaagde spanning, zowel in de stadse episodes als tijdens de oorlogsverschrikkingen."

Waar zijn eerste twee romans de kritiek kregen dat de research van de schrijver door het verhaal heen zou schemeren, is dat in dit boek niet het geval. Deze kennis van zaken zorgt voor een inkijk in een voor Nederlanders grotendeels onbekende geschiedenis van het Oostfront (dat veel dynamische was dan de loopgraven oorlog in het Westen) en de situatie in het 'nieuwe' Polen na het einde van de oorlog. Hoewel de beschrijvingen van de verschikkingen eventueel kunnen afschrikken, is deze leesbare roman een kans op een andere kennismaking met de Eerste Wereldoorlog en de situatie in Polen.

Voor de geïnteresseerden: Op historynet.com staat een beschrijving van het verloop van de Winteroorlog in 1915 in de Karpaten. Onderstaande kaart komt van deze website.

Het boek is verkrijgbaar als paperback en voor de e-reader: