De werken van architect Norbert Gawronski
Op 23 augustus 2021 overleed Norbert Gawronski op de leeftijd van 96 jaar. Hij was een van de Poolse militairen die in het najaar van 1944 Nederland binnentrok. Zoals zijn zoon het omschreef in het Parool: "In Breda stond hij met zijn pantser in een tuin. Hij was klaar met schieten en zag binnen een piano, en vroeg of hij daarop mocht spelen. Dat was het adres van zijn toekomstige vrouw."
Deze vrouw was Emmy Groen met wie hij trouwde in London. Daar voltooide hij in 1952 een architectuuropleiding en ging werken bij de London County Council. Met zijn Nederlandse vrouw besloot hij zich in Nederland te vestigen. Zelf zijn de architect daarover in 2004:
“Ik was een groentje. Ik kon niets, maar ik heb het door hard werken wel gehaald.” en “Ik heb woningen en flats gebouwd bij Hyde Park, en hele wijken bij Greenwich en noem maar op. Ik had al jong een prachtige carrière.”
“Ik was een groentje. Ik kon niets, maar ik heb het door hard werken wel gehaald.”
Norbert Gawronski in 2004
"De geboorte van zijn zoon Jerzy (de huidige stadsarcheoloog van Amsterdam) was aanleiding om te verkassen naar Nederland. “Ik was Pools, mijn vrouw was Nederlandse, en Jerzy zou dan Brits worden. We hadden daar geen familie, niets. Het leek ons beter om naar Nederland te gaan."
Daar kwam hij als architect in dienst bij de Dienst der Publieke Werken van de gemeente Amsterdam. Hij ging ook in Amsterdam wonen. Zijn eerste opdracht was het Wibauthuis.
Het Wibauthuis
Bij het stadarchief van Amsterdam is een mooie foto te zien waarop de architect zijn ontwerp voor de het kantoor van de gemeente aan de Wibautstraat presenteert in 1961. De foto is auteursrechtelijk bescherm dus klik hier om de foto te bekijken.
Het gebouw werd in twee fasen in de jaren 1961-1968 gebouwd en maakte gebruik van prefabbouw. Dit gebruik van geprefabriceerde onderdelen die ter plekke als een bouwpakket in elkaar worden gezet zorgt voor een zekere eentonigheid in het ontwerp.
Dat over smaak valt te twisten blijkt wel over de verdeelde meningen die het ontwerp opriep. Het Wibauthuis, gesloopt in 2007, werd - volgens het Parool - ook wel ‘het lelijkste gebouw van Amsterdam’ genoemd. Gawronski's zoon daarover in de krant: “Dat deed hem pijn. Hij noemde zijn gebouwen ‘mijn baby’tjes’. Bovendien, de dag na de sloop, zei iedereen: ‘Wat zonde.’” De HVA heeft een aparte site met de geschiedenis van het pand en beeldmateriaal.
BCP Jansen instituut
Gawronksi ontwierp ook het gebouw van het BCP Jansen instituut welke nog wel bestaat maar inmiddels een make over heeft ondergaan zoals blijkt uit onderstaande post op Facebook:
Andere gebouwen
In onderstaande gallerij enkele andere gebouwen van de hand van Gawronski die in 1969 overstapte naar Haskoning en ook verantwoordelijk werd voor werk buiten Amsterdam:
Polen aan het werk
Na de oorlog bleven zo'n 250 Polen in Nederland wonen. De reden hiervoor was dubbel: Ten eerste kwam Polen na het einde van de Tweede Wereldoorlog in de invloedsfeer van de Sovjet Unie en het communisme. Onze bevrijders waren daardoor in Polen niet welkom en liepen zelfs kans op vervolging. Ook raakte veel Poolse militairen in Nederland en België verliefd. Deze combinatie zorgde ervoor dat ze in het westen een nieuw bestaan op moesten bouwen. Gawronski als vader van drie zoons en architect van landmarks in Amsterdam en omstreken.
Wilt u meer weten van Polen die in Nederland bleven en aan het werk gingen? Wij organiseren een lezing hierover eind oktober met enkele persoonlijke verhalen van nazaten van veteranen.
