Da Vinci in Polen

Vandaag is het precies vijfhonderd jaar geleden dat Leonardo da Vinci overleed. Om die reden verschijnen verschillende verhalen over deze uomo universalis. Zo zond de AVROTRO de serie Diederik en Da Vinci uit. Voor ons reden om twee Poolse links met Da Vinci te belichten: De 'Dame met de Hermelijn' en de Viola Organisatie die muzikant Sławomir Zubrzycki maakte.

De dame met de hermelijn

Waar Mona Lisa misschien wel het bekendste vrouwen portret is, is de Dame met Hermelijn misschien wel het een na bekendste en in ieder geval het bekendste portret dat Da Vinci afrondde.

Het schilderij toont Cecilia Gallerani, de zestienjarige minnares van hertog Ludovico Sforza. Het portret is uniek omdat Cecilia zich wegdraait van de toeschouwer waardoor het een bepaalde levendigheid krijgt. Net als de Mona Lisa is er de intrigerende glimlach. Zij streelt een wit marterachtig dier dat met zijn klauwen in haar mouw slaat. De witte hermelijn is een verwijzing naar de opdrachtgever, hertog Sforza, die ook Ermellino Bianco wordt genoemd.

Het schilderij is een van de vier vrouwenportretten van da Vinci. Naast de Mona Lisa zijn er nog het portret van Ginevra de'Benci en het portret van Lucrezia Crivelli (de laatste minnares van Sforza), genaamd La Belle Ferronière.

Het schilderij werd eind 18de eeuw in Italië gekocht door een lid van de Poolse adellijke Czartoryski familie. In de Tweede Wereldoorlog verdween het naar Berlijn en kwam het in bezit van Hans Frank, de Duitse gouverneur-generaal van Polen. Na de oorlog werd het in zijn huis in Beieren teruggevonden waarna het werd teruggegeven aan de familie Czartoryski. Het schilderij was te zien in het Czartoryski Museum in Krakau. In 2016 droeg de erfgenaam van de familie, Adam Karol Czartoryski, de collectie over aan de Poolse staat voor een prikkie van honderd miljoen. De geschatte waarde van de hele collectie bedroeg op dat moment meer dan twee miljard euro.

Het schilderij is tot 30 november te zien in het Museum Narodowe w Krakowie.

Afbeelding via wikipedia.

Viola Organista

onderstaande tekst is overgenomen uit de National Geographic van mei:

De notitieboeken van Da Vinci bevatten ook meer beschouwende, speculatieve aantekeningen. Een aantal aantekeningen in de Codex Atlanticus zette de Poolse pianist Sławomir Zubrzycki aan tot onderzoek: Hij wilde dolgraag Da Vinci's muziek horen.

Naast al zijn andere activiteiten had Da Vinci ook nog tijd om melodieën te improviseren op de lira da braccio, een snaarinstrument. Uit zijn aantekeningen blijkt dat hij de theorie van akoestiek en compositie bestudeerde. In 2009 bekeek Zubrzycki  gefascineerd de ontwerpschetsen voor een viola organisata, een instrument met zowel een toetsenklavier als snaren die aangestreken kunnen worden. Hij vond dat zo intrigerend dat hij besloot er een te gaan bouwen.

Een gedetailleerde werktekening had Da Vinci niet gemaakt. Dus sloeg Zubrzycki  aan het onderzoeken en ontwerpen: vier jaar lang, elke dag vijf uur. Hij testte verschillende houtsoorten, besloot dat hij 61 toetsen nodig had, en bedacht hoe hij de vier met paardenhaar bespannen strijkrollen moest maken die de snaren laten trillen.

Zubrzycki bracht het instrument tot leven en het resultaat mag spectaculair heten. Zubrzycki's sierlijke viola organista is helderblauw van buiten en het binnenwerk is rood. Het instrument combineert de polyfone mogelijkheden van een klavier (het kan meer melodieën tegelijk spelen) met de tederheid en het scala aan emoties dat je met een snaarinstrument kan oproepen.

Via de website Viola Organista kunt u nader kennismaken met het instrument en de muzikant. Via Spotify (met daarop een samenwerking met Bjork) of onderstaande video krijgt u een impressie van de muziek.

;