Cultuur en Maatschappij
Polen maakt zich langzaam aan op voor de volgende verkiezingsronde die voor het einde van dit jaar gehouden moet worden. De maatschappij is verdeeld zoals duidelijk werd met de reacties op de moord op de burgemeester van Gdańsk. Aan de ene kant staat de huidige regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Met een sociaal programma en een nationalistische retoriek proberen ze te breken met het verleden van het communisme en hun tegenhanger het Burger Platform. De partij van de vorige regeringen onder de toenmalige premier Donald Tusk. Er lijkt nu een derde kracht op te komen: Robert Biedron. Via onderstaande artikel van 'onze vaste correspondent' Marc Peirs kunt u nader met hem kennismaken.
Gepuliceerd bij De Tijd op 05 februari 2019
Tot voor kort de eerste openlijke homoburgemeester van Polen en nu de redder van het progressieve liberalisme: Robert Biedron brengt Europa weer naar de burger met zijn nieuwe partij Lente.
Van Lodz in het westen tot Bialystok in het oosten, Robert Biedron (42) reist dezer dagen dwars door Polen. Zondag hield hij halt in de hoofdstad Warschau. In de rocktempel Torwar hield hij zijn nagelnieuwe partij Lente boven de doopvont. Biedron is een man met een missie en ambitie. Hij wil Polen een ‘derde weg’ tonen. Al vijftien jaar is de Poolse politiek een vaak stekelig duel tussen de klassieke liberalen van Burgerplatform en de nationalisten van Recht en Rechtvaardigheid. In het najaar van 2015 boekte Recht en Rechtvaardigheid een gigantische kiesoverwinning en regeert de partij helemaal alleen. Sindsdien is Polen meer gepolariseerd dan ooit.
De Poolse liberale politicus Robert Biedron, die vaak vergeleken wordt met de Franse president Emmanuel Macron, komt bij de Europese verkiezingen op met zijn nieuwe pro-Europese partij Lente.
De eerste openlijke homoburgemeester in Polen hoopt als charismatische einzelgänger nieuwe stemmen te winnen om de regerende nationalisten uit de regering te duwen.
Overal laaien de politieke meningsverschillen hoog op. De hervorming of onderwerping van de rechterlijke macht en de openbare media of de actieve propaganda voor een authentieke Poolse cultuur zonder veel ruimte voor kritische zelfreflectie, het zijn maar twee thema’s die Warschau doen botsen met de Europese Unie en ook in Polen tot verhitte debatten leiden.
Neem nu de moord in januari op Pawel Adamowicz, de liberale burgemeester van de havenstad Gdansk. Voor rechts een daad van een losgeslagen individu, voor de liberalen een uitloper van de haatpraat op sociale en gewone media die mensen als Adamowicz al geruime tijd ondergaan. Biedron kijkt het zorgelijk aan. Net die eindeloze twisten hebben hem naar de nationale politiek gedreven, zegt hij. ‘Ik merk dat middenin die destructieve ruzies miljoenen Polen op een alternatief wachten en hopen. Een new deal voor Polen.’
Biedron heeft al heel wat ervaring in het maatschappelijke leven. Van 2001 tot 2009 was hij Polens bekendste holebiactivist en in de politiek was hij eerst actief bij de ex-communisten van de SLD. In 2011 stapte hij over naar Jouw Beweging van de flamboyante zakenman Janusz Palikot. Het eerste programmapunt was de erkenning van het pastafarimonster als opperwezen.
In 2014 werd het ernstig. Als onafhankelijke kandidaat zette Biedron zijn zinnen op de burgemeesterssjerp van zijn stad Slupsk, een plek met bijna 100.000 inwoners in de provincie Pommeren bij de Baltische Zee. In de tweede ronde versloeg Biedron zijn traditioneel-liberale rivaal met 57 procent van de stemmen.
Slupsk werd het laboratorium voor zijn ideeën. Hij zette in op hedendaagse straatkunst, gelijke kansen en burgerparticipatie. Biedron wordt op handen gedragen. In oktober vorig jaar had de door hem aangeduide opvolgster niet de minste moeite om de verkiezingen te winnen.
Opvallend: Biedron is zelfs populair bij inwoners die obstinaat blijven ontkennen dat hij homo is, ook al noemde hij zich complexloos ‘de eerste openlijke homoburgemeester van Polen’. Hij is sinds 2002 samen met zijn partner Krzystof Smiszek, een jurist die nu ook in de politiek gaat.
De regering berokkent Polen enorme schade door ons op te zetten tegen Europa. Dat moet onmiddellijk ophouden.
ROBERT BIEDRON
In de aanloop naar het stichtingscongres van zijn partij rolde Biedron zijn aanpak van burgerparticipatie uit over heel Polen. Maandenlang trok hij door het land om met activisten en burgers van gedachten te wisselen. Achter de schermen kreeg hij hulp van een stel stedelijke, intellectuele veertigers met weinig politieke ervaring maar veel engagement. Een politicoloog aan de Universiteit van Warschau werkt aan zijn communicatiestrategie, een freelance journaliste maakt video’s, een advocaat geeft juridisch advies.
Het team is de motor achter Ik hou van Polen (Kocham Polske) dat Biedron zelf omschrijft als een sociale beweging. ‘Sinds ik heb aangekondigd dat ik in de nationale politiek stap, hebben al tienduizenden mensen me aangesproken of gemaild. Ze willen mij allemaal op een of andere manier steunen. Hoe kan je dat anders noemen dan een sociale beweging?’, zei hij.
Niet verwonderlijk wordt Biedron met Emmanuel Macron en zijn La République en Marche vergeleken. Hij laat het zich welgevallen. ‘Macron is een voorbeeld van iemand die een succesvolle strijd voert tegen anti-Europese krachten en een gebetonneerd tweepartijenstelsel. Hij bewijst dat hoop een kracht kan zijn die de onaantastbaar gewaande status quo kan doorbreken’, klinkt het. De steile val van Macron in de peilingen en de bijwijlen gewelddadige protesten van de gele hesjes halen Biedrons respect voor hem niet onderuit. ‘De gele hesjes maken indruk op elke politicus. Politieke leiders moeten verzekeren dat niemand achterblijft in tijden van grote sociale, economische en maatschappelijke veranderingen. Ik hoop dat Macrons nationaal debat het vertrouwen herstelt, want alle Europeanen snakken naar vertrouwen.’
Biedron heeft een hekel aan politieke etiketten, maar toch situeert hij zich in de progressief-liberale hoek. ‘Nationalisten en rechtse populisten trekken de naoorlogse Europese orde en zelfs de verlichtingswaarden in twijfel. Iedereen in Polen weet wat ik daar tegenover stel: een open samenleving, een seculiere staat, gelijke rechten voor alle leden van de samenleving en een progressief sociaal beleid op basis van solidariteit’, vertelt hij. Biedron wil onder meer religieus onderwijs in de staatsscholen afschaffen, abortus mogelijk maken tot de twaalfde week van de zwangerschap en samenlevingscontracten voor mensen van hetzelfde geslacht.
Dat staat lichtjaren af van Recht en Rechtvaardigheid. Biedron steunt wel één maatregel van de huidige regering: het hoge kindergeld van 125 euro. ‘In Slupsk zag ik hoe de maatregel grote, kansarme gezinnen waardigheid geeft. Maar om de geboortegraad te verhogen geloof ik meer in de uitbouw van kinderopvang en flexibele oplossingen voor ouders.’
De vraag is waar Biedron medestanders vindt. Met de nationalisten regeren vindt hij zelf geen optie en links stelt in Polen niks voor. De ex-communisten van de SLD haalden bij de verkiezingen van 2015 niet eens de kiesdrempel. De sociaaldemocraten zijn al 15 jaar niet meer aan de macht en op de dool. Ook de relatief jonge groen-linkse partij Samen, die zich spiegelt aan Podemos in Spanje, strandt onder de kiesdrempel van 5 procent.
Aan liberale zijde zwaait sinds jaar en dag Burgerplatform de plak. Van 2007 tot 2015, twee legislaturen lang, was de partij van Europees president Donald Tusk de baas in Polen. Vorig jaar slokte Burgerplatform een deel van de kleinere partij Modern op. In de peilingen haalt Burgerplatform iets meer dan 30 procent, de regerende nationalisten ruim 40 procent. Burgerplatform mikt op een samengaan met Modern en de christendemocraten van de PSL. Biedron wil zijn wagentje niet aan dat kartel vasthaken. ‘Wie Recht en Rechtvaardigheid uit de regering wil wippen, moet mikken op nieuwe stemmen. De peilingen tonen aan dat de klassieke liberalen dat groeipotentieel niet aanboren.’
Macron bewijst dat hoop een kracht kan zijn om het status quo te doorbreken.
ROBERT BIEDRON
De doorgaans verstandige Polish Politics Blog voorspelt dat Biedron, als charismatische einzelgänger, nieuwe stemmen kan verzilveren. In 2015 deed Pawel Kukiz met zijn protestpartij Kukiz15 het hem voor. Kukiz, destijds zanger bij de rockband Piersi, wat borsten betekent, haalde bij die verkiezingen 21 procent. Dat is precies het stemmenpercentage waarop Biedron hoopt bij zijn electorale vuurproef bij de Europese verkiezingen van 26 mei.
Voor Biedron worden die Europese verkiezingen een ideaal moment om de temperatuur te meten. Maar Europa is ook puur ideologisch belangrijk. ‘Voor mijn generatie was de toetreding tot de EU (in 2004, red.) dé gebeurtenis in ons leven. Het was voor elke Pool een thuiskomst in de eigen cultuur’, vertelt hij. ‘Recht en Rechtvaardigheid heeft Polen grote schade berokkend door ons op te zetten tegen Europa. Dat moet onmiddellijk ophouden.’
Biedron wil graag een actieve rol spelen op het Europese toneel. ‘Populisten winnen terrein, Rusland morrelt in Oekraïne aan de poort van de EU, er zit ruis op de wereldhandel en de economische prognoses waaien alle richtingen uit. Wat Europa het meeste nodig heeft, is een ecologische omslag, meer sociale cohesie en een stimulans voor de digitale economie. Als de EU echt een unie van gedeelde waarden wordt, kan de 21ste eeuw een grootse tijd worden voor de Europeanen’, vindt hij.
Zondag kwamen ruim 7.000 aanhangers samen in de rocktempel Torwar. Ik hou van Polen vervelde er van sociale beweging tot de politieke partij Lente. ‘Een partij is onontbeerlijk om aan politiek te doen, maar we gaan onze aanhangers zo veel mogelijk bij de beslissingen betrekken. Het enorme enthousiasme en vertrouwen dat mij is geschonken mag niet teloorgaan.’
---***---
In de satirische serie 'Ucho Prezesa' komt Robert Biedron ook voorbij. Hier is hij te zien terwijl hij in zijn rol als burgemeester een huwelijk wil sluiten. Hij wordt echter gestoord door de drie eerdere presidenten, Komorowski, Kwaśniewski en Wałęsa die hem oproepen om de strijd aan te gaan voor het presidentschap. En passant voorzien ze Biedron uiteraard ook nog van goed bedoelde adviezen:
Boven dit bericht een item van het nieuwsprogramma Fakty van de commerciële zender TVN.
