Cultuur en Maatschappij
Angola 1975, het land wordt onafhankelijk van Portugal en gelijk een speelbal in de Koude Oorlog. Een journalist uit Polen is ervan overtuigd dat hij naar de grens moet in het zuiden voor een interview met een naar de rebellen overgelopen Portugees. Deze journalist is Ryszard Kapuściński en zijn ervaringen vormden de bron voor het boek Jeszcze dzień życia. De filmmakers Damian Nenow en Raúl de la Fuente gebruikten dit als basis voor hun intrigerende film Another Day of Life.
Binnenkort op onze site ons interview met Damian voorafgaand aan de Nederlandse première van zijn film. In dit artikel een review en een overzicht van de filmtheaters waar de film te zien is vanaf donderdag 14 maart.
De titelrol start, we horen onheilspellende muziek en oorlogsgeluiden op de achtergrond. Opeens begint een telex te ratelen en een voice-over leest de tekst voor die op het apparaat verschijnt. Na de beëindiging van de oorlog in Vietnam wordt Angola het nieuwe strijdtoneel van de Koude Oorlog. Het is een maand voor de onafhankelijkheidsdag van het land, 11 november 1975. Het verhaal gaat verder over de door de Sovjets gesteunde MPLA en het kapitalistische FNLA. Het verhaal wordt ondersteund met archiefbeelden. Animatie en documentaire filmbeelden wisselen elkaar op een natuurlijke wijze af. De toon is gezet en de makers introduceren de hybride film: Animatie in de stijl van de graphic novel die we kennen van eerder werk van Damian en echte, real life documentaire beelden.
De muziek switcht naar swingende, stuwende jazz en we maken kennis met de hoofdpersoon van de film. Een blanke journalist loopt door de straten van een stad in chaos. De voice-over beschrijft de angst dat het land in chaos vervalt: "Those who could were fleeing Angola, I was meant on going there!". De voice-over is de journalist Ryszard - Ricardo - Kapuściński: "A new Africa is being born en there is no way I wasn't going to be here."
Het is duidelijk dat we te maken hebben met een gedreven journalist. We volgen Kapuściński in zijn zoektocht naar een Portugese elitemilitair die is overgelopen naar de MPLA. Deze Farrusco is de aanvoerder van de troepen in het zuiden van Angola en de weg daar naartoe is gevaarlijk terrein met de verschillende strijdende partijen. Toch wil Kapuściński het verhaal van dit ene individu vertellen. Hier zien we de eerste stap van de transitie van de journalist naar de schrijver.
In zijn zoektocht door het land in chaos maken we ten eerste kennis met het begrip 'confusão', Portugees voor 'verwarring' maar het staat voor zoveel meer. Ook maken we kennis met verschillende personages. Raúl de la Fuente wist deze personen meer dan veertig jaar na dato op te sporen en laat ze voor zijn camera hun verhaal doen. Hier ontstaat een de hybride vorm die de filmmaker vanaf het begin voor ogen hadden.
Tekst loopt door onder de afbeelding:
Behalve filmbeelden worden ook foto's gebruikt die Kapuściński zelf maakte in Angola. In de film doet hij zelf de uitspraak dat de soldaten hem vroegen om deze foto's te maken. Daarmee wilde ze de wereld laten zien dat ze bestaan. De filmmakers doen met deze film hetzelfde voor de persoon van Ryszard Kapuściński.
Met het gebruik van echte personen ontstaat de indruk dat de film een documentaire is waar het verhaal van de geïnterviewden ondersteund wordt met animaties om Kapuściński ook zijn verhaal te laten vertellen. De hoofdpersoon van de film is immers zelf in 2007 overleden. De film is meer.
De film laat zien hoe in de chaos van het land, hoe de confusão, ook bij Kapuściński zelf toeslaat en hoe hij van verslaggever verandert in partij in de vorming van de geschiedenis. Dit wordt geïllustreerd door zijn twijfel of hij een belangrijke scoop, die hij als enige buitenlandse correspondent heeft, wel of niet op de telex moet zetten naar het thuisfront, het Poolse persbureau. Dit in de overtuiging dat als hij de scoop brengt, dit de zaak van de MPLA kan schaden.
tekst loopt door onder de afbeelding:
Met hun film laten Damian en Raul de verandering van Kapuściński zien van journalist naar verteller/schrijver. In latere jaren ontstaat hier nog discussie over als er een biografie van Kapuściński wordt gepubliceerd (Lees het artikel: Journalist Kapuściński nam het niet zo nauw met feiten en de waarheid- wilde hij liever schrijver zijn?). Moeten zijn boeken gezien worden als fictie of non-fictie? Dezelfde vraag kan worden gesteld over de film.
Kapuściński geeft hierop zelf antwoord in Reizen met Herodotos: "Mensen onthouden wat ze willen onthouden en niet datgene wat er in de werkelijkheid gebeurde. Iedereen kleurt de werkelijkheid op zijn eigen manier, iedereen bereidt in zijn eigen smeltkroes zijn eigen mixtuur. Het verleden te ontsluiten zoals ze echt was is onmogelijk. We beschikken alleen over verschillende varianten die meer of minder betrouwbaar zijn en die ons meer of minder aanspreken. Het verleden bestaat niet. Er bestaan uitsluitend oneindig veel versies."
De hybride vorm leent zich het beste om het verhaal van de verandering te vertellen en is een van deze versies. De van tijd tot tijd psychedelische animatiebeelden van de strijd benadrukken het gevoel van confusão bij de hoofdpersoon. De film vertelt het verhaal van Angola in 1975 aan de hand van enkele individuen en is daarmee een perfecte invulling van een uitspraak die Kapuściński zelf optekende: "Je kunt over een enkele mens een roman schrijven maar je kunt nooit een roman schrijven over menigte." Dit is wat de filmmakers hebben gedaan met hun unieke aanpak.
Van ons krijgt de film dan ook vijf sterren: *****
Rick Bleumink, die eerder een bijdrage leverde over de reconstructie van Warschau, had vrijkaarten gewonnen voor de première als lezer van onze nieuwsbrief. Hier zijn reactie op de film:
Nogmaals veel dank voor de toegangskaartjes, we werden hartelijk ontvangen en hebben van de mooie, bijzondere film genoten.
Regisseur Damian Nenow heeft maar liefst 10 jaar gedaan om het geheel te realiseren, waarvan 2.5 jaar aan het fysiek maken van de film. Nog nooit heb ik een combinatie gezien van een documentaire, met ontroerende waargebeurde verhalen van de hoofdpersonen zelf, en een graphic novel, waar brute schietpartijen afgewisseld werden met surrealistische, symbolische scènes. Een ongelooflijk bijzonder verhaal, waarvan ik geen enkele weet had dat het heeft plaatsgevonden in de Koude Oorlog.
Hierbij een (korte) beschrijving en impressie van de film:
Het leven van de Poolse journalist Ryszard Kapuściński in de jaren '70, kort na de onafhankelijkheid van Angola, wordt beschreven met een doldwaas avontuur dat hij maakt van hoofdstad Luanda naar het door de V.S. bezette zuiden. Eén van zijn vrienden reist tegen beter weten in met hem mee naar het zuiden, waar Ryszard op zoek gaat naar de beruchte generaal Farrusco. Waar alle soldaten hem ten zeerste af te reizen, is Ryszard niet te stoppen. Hij maakt een deal met lokale legerleider Daddy om zijn naam te vereeuwigen in ruil voor een missie naar het uiterste zuiden met zijn beste soldaat, de Angolese Carlota - die de militaire operatie met de dood moest bekopen.
Ryszard overleefde de tocht en keerde de volgende dag als nog naar het uiterste zuiden af, waar generaal Farrusco met een kleine eenheid de laatste vesting probeerde te verdedigen. Tevergeefs, want spoedig kwamen de Zuid-Afrikanen het land binnengevallen met zware steun van de Verenigde Staten. Ryszard keerde razendsnel terug naar de hoofdstad om het slechte nieuws te brengen aan de socialistische Cubanen, die het noorden van Angola onder controle hadden. De telegraaf rammelde en stimuleerde Ryszard om enig nieuws te melden, waarna hij voor een dilemma kwam te staan: wereldnieuws maken door te melden dat Zuid-Afrika en Cuba tegen elkaar aan het vechten zijn in Angola, wat de Koude Oorlog nog verder op scherp zou zetten of slechts melden dat de Zuid-Afrikanen oprukken en zo verzwijgen dat er Cubanen aanwezig zijn in Angola. Als een echte held koos hij ervoor zijn socialistische broeders te beschermen, waarna de Poolse krant waar hij voor werkte hem op een enkeltje naar Warschau zette. Voor het land Angola liep het minder goed af, met een burgeroorlog die woedde tot slechts enkele jaren geleden... Een bijzonder verhaal op een bijzondere manier geportretteerd, afgewisseld met persoonlijke foto's van Kapuscinski en ontroerende documentairebeelden van enkele hoofdpersonages jaren na dato terug in Angola.
Zoals je kunt lezen, een echte aanrader dus! 😉
Tekst loopt door onder afbeelding:
De film wordt in Nederland gedistribueerd door Film Inc en is vanaf 14 maart te zien in meer dan 30 filmtheaters:
Werk van Kapuściński lezen? Op bol.com is het te vinden onder R. Kapuściński en Ryszard Kapuściński.
