Verandert Polen nu echt van koers, of wordt er vooral tactisch geschaakt? Feit is dat PiS voor het eerst in het tweeënhalf jaar slepende conflict met Brussel water bij de wijn doet. Voor Eurocommissaris Frans Timmermans is dat een welkome meevaller. De Poolse ‘hervormingen’ van de rechterlijke macht komen volgens hem neer op een ondermijning van de scheiding der machten en van de onafhankelijkheid van rechters.

Eerder dit jaar blufte een minister dat Warschau zich niks gelegen zou laten aan het Hof in Luxemburg. Het horrorwoord ‘Polexit’ begon te circuleren in columns en onder oppositieleden, met PiS-partijleider Jaroslaw Kaczynski in de rol van een Poolse David Cameron die zijn land – gewild of niet – de EU uit zou kunnen leiden. Zover komt het voorlopig niet. De pensioenleeftijd gaat voor deze rechters terug naar 70, zo staat in een amendement dat woensdagmorgen online kwam. Het Poolse Lagerhuis ging dezelfde middag akkoord, het wachten is op de Senaat.

‘Geen nederlaag’

Het Europees Hof had Polen geen keus gelaten: een forse geldboete hing in de lucht als het niet zou inbinden. ‘Dit is geen nederlaag, de strijd is nog volop bezig’, reageert een adviseur van Kaczynski aan de telefoon. ‘Iedereen doet nu heel verbaasd, maar we zijn van begin af aan van plan geweest te voldoen aan het EU-recht.’ Het Europees Hof komt nog met een vonnis over het gehele pakket aan maatregelen.

Volgens Michal Szuldrzynski, politiek commentator bij het toonaangevende dagblad Rzeczpospolita, is de regering geschrokken van de slechte resultaten bij de gemeenteraadsverkiezingen van deze herfst. Alle grote steden gingen voor PiS verloren, net als verreweg de meeste kleine steden. ‘De alarmbellen zijn afgegaan. Ze hebben in de steden de angst voor een Polexit zien groeien. Die proberen ze hiermee weg te nemen. Kaczynski en de zijnen weten dat ze uiteindelijk een deal met Brussel moeten sluiten.’

Gevolgen

Helemaal ongeschonden komt het Poolse Hof niet uit de strijd. PiS heeft in noodtempo 37 rechters benoemd die zitting hebben in twee extra rechtskamers. Zij kunnen blijven zitten. Eén van de rechtskamers gaat straks bepalen of verkiezingen eerlijk zijn verlopen, wat volgens critici de deur opent naar kiesfraude. De rechtbank Amsterdam stelde onlangs de uitlevering van drie Poolse verdachten uit vanwege twijfels over het rechtssysteem.

In Warschau zoemt een vergelijking rond met een affaire van begin dit jaar. De PiS-regering kwam toen met een omstreden ‘Holocaust-wet’, en vijlde daar na een spervuur van internationale kritiek de scherpe randjes vanaf. Het is twee stappen voorwaarts, eentje naar achteren, zeker met de Europese parlementsverkiezingen van komend voorjaar in aantocht. Op die manier hoopt PiS zowel zijn ultraconservatieve achterban als de meer gematigde kiezers van het midden te bedienen.

De meeste PiS-kroonjuwelen blijven overeind. Dankzij een handvol politieke benoemingen heeft PiS het Constitutioneel Hof in zijn zak, net als de Raad voor de rechtspraak (KRS) die nieuwe rechters kiest. Over een wetswijziging voor de districtsrechtbanken loopt nog een inbreukprocedure in Brussel. ‘Onze argumentatie verandert niet’, houdt Kaczynski’s adviseur vol. ‘Ons justitieel systeem is een binnenlandse aangelegenheid, geen Europese.’  Voor PiS is deze slag verloren, niet de oorlog.