Bacteriofaag als bestrijder van bacteriële infecties

In De Wereld Draait Door van vrijdag 20 oktober vertelde programmamaakster Antoinette Hertsenberg over de bacteriofaag. Ze deed een oproep om in ieder EU-land een voorraad op te bouwen van deze bacteriofagen die gebruikt kunnen worden om bacteriële infecties te bestrijden. Dit als alternatief voor het gebruik van antibiotica. Wat in dit item onvermeld blijft is dat in ten minste één EU-land al zo ‘bank’ bestaat en wel in Wrocław, Polen.

Wat is een bacteriofaag en waarom zijn ze belangrijk?

Als mensen ziek worden van een bacteriële infectie wordt dit nu (meestal) bestreden met een antibioticakuur. Doordat bacteriën steeds vaker resistent worden tegen antibiotica zijn deze minder effectief of werken ze zelfs helemaal niet meer.

In de tijd dat antibiotica werd ontdekt, ontdekte men ook de bacteriofaag: Kleine organismen die een bacterie gebruiken om zich voort te planten wat de bacterie niet overleeft. Voor bijna iedere bacterie is één specifieke soort bacteriofaag die deze bacterie doodt. Daarmee kan een bacteriofaag veel gerichter worden ingezet als ‘bestrijdingsmiddel’. In tegenstelling tot bacteriofagen doden antibiotica alle bacteriën dus ook de goede bacteriën die iedereen bij zich draagt op en in zijn lichaam.

Meer leren over de werking van fagen? Bekijk het item van DWDD of raadpleeg bijvoorbeeld Wikipedia.

In het Westen is sinds de ontdekking van antibiotica ingezet op deze techniek en het gebruik van bacteriofagen verdween uit beeld. Deze techniek wordt wel gebruikt in de voormalige Sovjet Unie en zo bestaat in Georgië nu een fagenbank, een verzameling van een diversiteit van bacteriofagen. In het geval van een infectie kan dan de benodigde bacteriofaag worden uitgezocht en een behandeling worden gestart. De genoemde voorbeelden zijn sprekend.

Een fagenbank in ieder EU Land?

In het item, wat vooruitloopt op een uitzending van ‘Dokters van morgen’ van 24 oktober , doet Antoinette Hertsenberg een oproep om in ieder EU-land een fagenbank in het leven te roepen in de strijd tegen bacteriële infecties en de resistentie van bacteriën tegen antibiotica.

Gegeven deze oproep en de voorbeelden van Nederlanders die afreizen naar Georgië of daar een kuur ophalen is de redactie blijkbaar niet bekend met het werk dat in het Poolse Wrocław plaatsvindt. Op de site van het programma wordt wel melding gemaakt van een fagenlab in België dat samenwerkt met Georgië en een onderzoek aan de TU Delft.

Fagen uit (de riolen van) Wrocław

Fagen zijn overal te vinden, ze zitten in de aarde, in het water en in de lucht. De fagen die in Wrocław worden gebruikt komen van de plaatselijke riolen maar ook uit de Thaise rivier Khwae Noi en andere gebieden in Azië.

Al in 2015 verscheen op de Poolse TV een item over het gebruik van fagen. Het Phagan Therapy Center van de Poolse Academie van Wetenschappen (vergelijkbaar met het KNAW in Nederland) was toen al 10 jaar in Wrocław actief en was op dat moment het enige instituut in de Europese Unie dat een experimentele methode gebruikte om moeilijke infecties met bacteriofagen te behandelen. Op dit moment bevat de fagenbank in Wrocław al 600 á 700 type fagen. Onlangs heeft het Fagentherapiecentrum twee filialen geopend: in Kraków en Częstochowa.

De behandelingen in Polen worden niet gegeven in plaats van de klassieke behandeling met antibiotica. Ze zijn nog steeds experimenteel van aard en worden alleen toegediend aan patiënten die geen antibiotica kunnen nemen of waar deze behandeloptie niet meer werkt. De behandeling wordt in Polen dan ook niet vergoed door de NFZ, het Poolse ‘staatsziekenfonds’.

Meer informatie (in het Pools) op de website van het instituut.

• De homepage van het instituut
• De kontaktpagina

Gerichter en goedkoper

Omdat fagen alleen gebruik een soort bacterie aanvallen en vernietigen is een behandeling veel gerichter en is er daardoor ook geen risico dat de behandelde bacterie resistent wordt. Anders dan in het geval van antibiotica kent een behandeling met fagen nagenoeg geen bijwerkingen. Hoewel (nog) niet voor iedere bacteriële infectie een faag gevonden is, roept dit toch de vraag op waarom niet meer wordt ingezet op het gebruik van fagen.

Misschien dat in één van de Poolse artikel ook het antwoord te vinden waarom de farmaceutische industrie niet warm loopt voor fagen: Een antibioticakuur kost ongeveer 30 euro per dag terwijl een patiënt met fagen voor gemiddeld één euro per dag behandeld kan worden volgens het hoofd van het Wrocławse instituut, immunoloog Andrzej Górski.