Met andere ogen naar het "recalcitrante" Polen te kijken

Naar aanleiding van het bezoek van de Belgische premier Michel aan Polen een andere blik op de Poolse actualiteit. Het bezoek aan Polen van Michel is in het kader van een Benelux bezoek, waar Rutte dus ook aan deelneemt, aan de Visegradgroep: Polen, Hongarije, Slovakije en Tsjechië. De NOS berichtte na afloop dat migratie het moeilijkste onderwerp was tijdens het overleg.

Onderstaande bericht is geschreven door Marc Peirs, Belgisch journalist die deels in Polen, deels in België woonachtig is. Hij kiest in zijn artikel een ander perspectief op een aantal bekende onderwerpen zoals de opvang van vluchtelingen. Daarbij verwoordt hij voor een deel standpunten zoals die ook in Polen worden gebezigd om die, waar relevant, weer te voorzien van een kanttekening. Het artikel verscheen eerder op de site van de VRT.  Marc Peirs is eindredacteur en journalist bij VRT Nieuws. Hij volgt Polen al ruim 15 jaar. Hij verblijft met zijn gezin vaak langere tijd in Polen, dat hij intussen als zijn tweede vaderland is gaan beschouwen.

Marc Peirs schreef eerder op onze site over Polen als progressief land, had een interview met Lech Wałęsa en is tevens auteur van een fotoboek over Polen en recent de politieroman Bloedlijn.

6 leugens over Polen - Marc Peirs

Premier Michel reist vandaag naar Polen om aan te klagen dat Centraal-Europa te weinig solidair is met Europa. Hopelijk is de premier goed gebrieft want er zijn goede redenen om met andere ogen naar dat "recalcitrante" Polen te kijken.Samen met zijn Nederlandse en Luxemburgse collega’s zal Michel in Warschau praten met de leiders van Polen, Hongarije, Slovakije en Tsjechië. Anders gezegd: de Benelux, kernlanden van het “oude” Europa, aan tafel met de Visegradgroep, de luidruchtigste belhamels in de klas van het “nieuwe” Europa.

Dit gesprek op hoog niveau komt er nadat Europees Commissaris voor Migratie Dimitris Avramopoulos afgelopen dinsdag de ‘inbreukprocedure’ heeft gestart tegen drie van de vier Visegradlanden; alleen Slovakije ontsnapt er (voorlopig?) aan. Na maandenlang dreigen en smeken is de Europese Commissie het spuugzat dat een land als Polen welgeteld nul vluchtelingen uit Griekenland en Italië opneemt, in weerwil van alle Europese spreidingsplannen.

Veel West-Europeanen, lang niet alleen regeringen maar ook gewone burgers, zien in die weigering een gebrek aan internationale solidariteit. Ook zou Polen zich ondankbaar tonen voor het vele geld dat het land uit de structuurfondsen van de Europese Unie krijgt. Maar snijden die argumenten wel hout?

1 Win-win

Eerst dat argument van “ondankbaarheid”. Polen krijgt tot 2020 ruim 80 miljard euro uit de Europese honingpotten. Het land is daarmee de grootste netto-ontvanger van de Unie. Je ziet de voorbije tien jaar dan ook een heuse transformatie. Overal waar de Europese fee geld uit haar toverstokje laat neerdalen, ontspringen nieuwe snelwegen, nieuwe treinstations, nieuwe voetbalstadions, nieuwe luchthavens en tot in de kleinste dorpen in het verstilde oosten van het land komen er nieuwigheden zoals voet- en fietspaden en een speeltuin voor de kleintjes.

En in ruil voor al dat lekkers bijt Polen in de hand die het land voedt? Het is een feit dat de ontwikkeling van Polen niet alleen de Polen zélf ten goede komt. Ontelbare West-Europese bedrijven pikken meer dan een graantje, ja, zelfs een heel brood mee. Neem alleen al de om en bij 600 Vlaamse bedrijven die in Polen een attractieve groeimarkt hebben gevonden.

Bouwbedrijf CFE is een van de giganten in Polen. Projectontwikkelaar GHELAMCO draait in Polen een miljardenbusiness in de bouw en verhuur van kantoorgebouwen. In het kustplaatsje Darlowo bouwt een Vlaamse groep “een nieuw Nieuwpoort” met prachtige appartementen, promenades en een jachthaven. Nog eentje: sinds dit voorjaar bouwt Plopsaland nabij Poznan een compleet nieuw pretpark met de in Polen razend populaire Maja de Bij als centrale heldin. De ontwikkeling van Polen is dus een win-winsituatie te noemen, veeleer dan dat ze een cadeautje vanwege de rijke Europese lidstaten zou zijn.

2 Oekraïners welkom

Dan het tweede verwijt, het veronderstelde gebrek aan internationale solidariteit. Polen wijst er fijntjes op dat het land met open armen mensen uit buurland Oekraïne ontvangt. Volgens sommige schattingen zijn er al meer dan 400.000 Oekraïners in Polen. In 1990, bij de val van het communisme, was de levensstandaard en het bnp per capita in Polen en Oekraïne vergelijkbaar. Vandaag is Oekraïne een puinhoop, geteisterd door kwalen als endemische corruptie, economische malaise en een nu en dan opflakkerende burgeroorlog in het oosten, waar de Russische potentaat Poetin zijn bloedhonden de Krim op jaagt.

Praat je met Oekraïners in Polen, dan blijkt dat deze mensen Polen vandaag zien zoals de Poolse emigranten in de prille jaren 2000 Duitsland zagen: een economische tijger, een stabiele democratie, een gedroomd land, kortom, om een nieuw en beter leven te beginnen.

Lang niet alle Oekraïners in Polen zijn oorlogsvluchtelingen. De meerderheid van hen zijn economische vluchtelingen, studenten, seizoenarbeiders. Maar wat ze gemeen hebben, is dat de Polen, op enkele zonderlinge extreemrechtse studenten na, hen warm ontvangen. Ze vinden makkelijk werk. Ze spreken een vergelijkbare taal. Ze zijn, als Grieks-orthodoxen, geworteld in dezelfde katholieke traditie als Polen.

3 Islamieten? Neen bedankt

Het Poolse leger deed zijn deel in de operaties in Irak en Afghanistan. In dat laatste land zijn 43 Poolse soldaten gesneuveld. Ook de toenmalige bekendste oorlogscorrespondent, Waldemar Milewicz, liet er in mei 2004 het leven.

Dat maakt Polen in de ogen van IS-strijders regelrecht een land van “kruisvaarders”. Desondanks heeft Polen nog geen enkele keer geleden onder moslimterreur. Polen merkt dat steden en landen waar veel moslims wonen, wél het slachtoffer van moslimterreur worden. Parijs en Londen al zovele keren, Manchester, Brussel, de lijst is bekend en vrijwel eindeloos. Polen verwijst dan ook naar veiligheidsredenen om de deuren voor een toevloed van moslims gesloten te houden.

Er is meer. Polen kent op dit moment een kleine islamitische gemeenschap. In het oosten van het land wonen de afstammelingen van de zogenaamde Krim-Tataren. Die moslimgemeenschap is goed voor 0,7 procent van de Poolse bevolking (ter vergelijking: Frankrijk heeft er met 7 procent ongeveer tien keer zoveel, Duitsland heeft er zowat 5 procent, België 6). De moslims zijn sinds eeuwen perfect geïntegreerd: in interviews noemen hun woordvoerders zich zonder aarzelen “éérst Pool, daarna moslim”.

Hoe anders ligt dat in het Westen. Nu zelfs de klassieke linkerzijde in West-Europa toegeeft dat het integratiebeleid, if any, gefaald heeft, snapt Polen niet waarom het land verplicht zou worden om een problematiek te importeren waar de westerse collega’s al decennia lang geen oplossing voor vinden.

4 Slagvelden

De bom is gebarsten op het vluchtelingenvraagstuk, maar de Visegradlanden bakkeleien nog op verschillende andere slagvelden met de West-Europese buren. Zo is Brussel boos op Boedapest wegens de sluiting van de universiteit van wilde weldoener George Soros. En Warschau wordt vanuit Brussel met argusogen gevolgd wegens de politisering van het Grondwettelijk Hof, de openbare omroep, de ambtenarij. Telkens zet de regering van ‘Recht en Rechtvaardigheid’ graag partijgetrouwe pionnen aan de knoppen.

Ook in haar cultuurbeleid probeert ‘Recht en Rechtvaardigheid’ kritische stemmen te smoren en een nationalistische visie op cultuur en geschiedenis te propageren.

Van de weeromstuit noemen onze gemakzuchtige media de regering simpelweg ‘conservatief’, maar op sociaal vlak kiest ‘Recht en Rechtvaardigheid’ voor een genereus beleid met, onder andere, een hoog kindergeld van 500 zloty of 125 euro – in Polen is dat een klein fortuin. Te hopen valt dus dat premier Michel beter geïnformeerd dan de modale mediaconsument naar Warschau trekt.

5 Enthousiaste Europeanen

Zo beu Brussel de “koppigheid” van de Centraal-Europeanen is, net zo zijn de Centraal-Europeanen de “chantage” van Brussel moe. In Tsjechië heeft ex-president Vaclav Klaus al gepleit voor een referendum over een ‘tsjexit’.

In Polen wil president Duda de opvang van moslimvluchtelingen per referendum aan de kiezer voorleggen. Dat referendum zou samenvallen met de volgende parlementsverkiezingen in najaar 2019. Uit peilingen blijkt dat een meerderheid van Polen de deur gesloten wil houden.

Maar peilingen tonen ook aan dat de Polen bijzonder enthousiaste voorstanders van de Europese Unie blijven. Polen zit zelfs in de top als het aankomt op populariteit van Europa: meer dan 70 procent is pro. Een stabiel huwelijk dus, tussen Polen en Europa, ook al vallen er woorden in het huishouden.

[red. Bron PEW Research Center]

6 Lange geschiedens

Een oppervlakkige verklaring van die liefde voor Europa zou zijn dat de EU Polen paait met geld, veel geld. Maar premier Michel moet beter weten. Wie Polen kent, weet dat het land zichzelf als door-en-door Europees beschouwt en een lange geschiedenis met Europa deelt.

Enkele voorbeelden. Op 12 september 1683 was het een Poolse vorst, Jan Sobieski de Derde, die de Turken versloeg bij het Beleg van Wenen en zo de islam stopte aan de poorten van Europa. In 1569, middels de Unie van Lublin, werd Polen samengevoegd met Litouwen en daardoor ontstond het grootste Europese land ooit, tot Polen in 1795 verscheurd werd door Rusland, Pruisen en Oostenrijk-Hongarije.

België heeft zijn bestaan onrechtstreeks te danken aan Polen. Tijdens de opdeling door de agressieve buren kwamen de Polen om de haverklap in opstand. Zo ook in november 1830, de Novemberopstand tegen Rusland. De tsaar moest troepen naar Polen zenden die hij eigenlijk al had toegezegd om naar België te sturen om hier onze pas verworven onafhankelijkheid te onderdrukken.

Ook tijdens de Tweede Wereldoorlog streden de Polen heldhaftig voor de bevrijding van Europa. Poolse piloten waren de meest succesvolle tijdens de Battle of Britain [red. lees meer] tegen de Luftwaffe. De Poolse tankdivisie van generaal Stanislaw Maczek heeft grote stukken van West-Vlaanderen en Gent bevrijd [red. en Breda en Noord-Oost Nederland]. Later, in de jaren 1980 bevrijdde Polen als eerste zichzelf en Europa van het juk van het communisme.

Het is één van de schandvlekken op ons geschiedenisonderricht dat het gedeelde verleden zo weinig bekend is. We durven er niet aan te twijfelen dat premier Michel zijn geschiedenisles wél kent. Het zal hem helpen om in zijn gesprek met premier Beata Szydlo de Poolse gevoeligheden beter te begrijpen en, wie weet, een geut olie te gieten op de slaande ruzie tussen Brussel en Warschau.

Maar, eerlijk, mijn gok? Na het gesprek zullen de premiers zeggen te hopen dat de Europese inbreukprocedure niet tot het eind moet worden gevolgd. Ze zullen beweren dat er alsnog een onderhandelde oplossing voor het vluchtelingenvraagstuk uit de bus kan komen.

Ze zullen iets vriendelijks mompelen over blijvende dialoog binnen Europa. Maar onderhuids zal iedereen weten dat Europa in brexit-tijden een harde confrontatie met zijn oostflank kan missen als kiespijn. Goed gebruld, muis!