Het ontvangstcomité
Van de derde lift moeten de zweefvliegtuigen landen op LZ-L, ten noorden van het spoor. Dit gebied is het huidige sportcentrum Papendal.
De watertoren in Oosterbeek die de Britten gebruikte (bron site heemkunde Renkum)
In Oosterbeek krijgen de manschappen van de 21st Independent Parachute Company, die op de eerste dag als eerste landen om de landingszones veilig te stellen, instructies om de zweefvliegtuigen op te vangen. Zo zetten ze het radiobaken voor de vliegtuigen klaar op de watertoren.
Omdat de landingen niet op het geplande tijdstip uitgevoerd worden, schakelen ze het radiobaken met tussenpozen aan. Daarnaast krijgen de Britten de instructie om na de landingen direct naar de zweefvliegtuigen te rennen met de orders dat de Polen niet naar Arnhem moeten oprukken maar terug moeten vallen op Oosterbeek.
Uitstel van vertrek
De para´s
In Groot Brittannië, op de vliegvelden Saltby en Spanhoe waar de parachutisten klaar staan om naar Arnhem te vertrekken, werkt het weer niet mee. Oorspronkelijk was het vertrek vastgesteld op tien uur. Doordat er geen communicatie is met het slagveld wil men aan deze planning vasthouden maar de mist dwingt tot uitstel van vertrek. Uiteindelijk rond drie uur ´s middags komt het bericht dat het vertrek is uitgesteld tot de volgende ochtend. Dit tot grote frustratie van generaal Sosabowski en zijn manschappen.
De zweefvliegtuigen
Ook de 35 zweefvliegtuigen die moeten vertrekken naar LZ-L kunnen niet starten door het slechte weer op Tarrant Rushton. Net zo goed als zij niet weten hoe het gaat bij Arnhem, kunnen de troepen in Arnhem niet geïnformeerd worden over het uitstel. Pas in de loop van de dag komt daar wel het groene licht zodat de zweefvliegtuigen tegen het eind van de middag boven Oosterbeek verschijnen. Aan boord hebben ze twee batterijen, 10 kanonnen in totaal, en ruim 90 Polen.
Święcicki in Oosterbeek
Na een nacht rust in Hartenstein gaat Święcicki op zoek naar generaal Urquhart voor een update. Deze is naar Arnhem vertrokken. Hij wil, bij gebrek aan goede radiocommunicatie, uit eerste hand een indruk krijgen van de situatie ter plaatse.
Krijgsgevangenen
In plaats daarvan gaat Święcicki naar de gevangenen die op de achter het hotel gelegen tennisbanen vastgehouden worden. Onder de hen bevinden zich ook Polen die in het begin van de oorlog door Duitsers ingelijfdegebieden in het westen van Polen woonden en gedwongen werden om dienst in het Duitse leger te nemen. De straf voor het weigeren van dienst was onder andere het opsluiten van de hele familie in een concentratiekamp. Ook onder de Poolse parachutisten die in Groot Brittannië nog wachten op hun vertrek, bevinden zich lotgenoten die in het Duitse hebben gevochten maar bijvoorbeeld al in Afrika gedeserteerd of gevangen waren genomen en daarna door de Polen zijn opgenomen in de brigade. Naast Polen waren er ook Russen, Oekraïners, Georgiërs, Kirgiezen en Kozakken. Voor hen is het de vraag of zij ooit terug konden naar hun geboortegrond in de Sovjet Unie.
Bevoorradingen
Rond één uur komen er transportvliegtuigen die onder een spervuur van Duits afweergeschut hun voorraden droppen op de daarvoor afgesproken plaatsen. Het ontlokt aan een van toekijkende Britten de uitspraak over de piloten “Het zijn ware helden”. De Amerikaan luitenant Davis tekent op: “Op dinsdag of woensdag kijk ik naar de bevoorradingsvliegtuigen. Een Poolse kapitein (hoogstwaarschijnlijk Zwolański) zegt: “Iedereen aan boord van die bevoorradingsvliegtuigen verdient een Victoria Cross*”
De landing van de Gliders
Op het moment dat de zweefvliegtuigen gaan landen, ligt Święcicki in de bosrand van het landingsterrein te wachten. Net als de Britten van de 21st Independent Parachute Company. Vanuit het noordoosten trekken Britten terug die in gevecht zijn gewikkeld met de Duitsers.
Doordat de gliders veel later komen dan verwacht zijn de Duitsers al verder opgerukt en is het landingsterrein frontlinie geworden. Bovendien worden de vliegtuigen in de lucht vanaf de grond bestookt door de Duitsers en worden ze aangevallen door Duitse jachtvliegtuigen. Daarmee komen de zweefvliegtuigen midden in de gevechten terecht.
Polen met anti tank geschut in rustigere tijden tijdens oefeningen (foto via Muzeum WP)
De Britten van de 21st Independent Parachute Company herinneren de landing als bloedig. Zo tekent David Eastwoord, commandant van no. 1 Platoon op: “There was a lot of damage and the Polish anti-tank unit was nearly destroyed before leaving the LZ.”
Ook Święcicki beschrijft in zijn boek de landing als zeer bloedig en komen er volgens hem slechts ‘enkele stuks geschut’ van het landingsterrein af. Een tiende van de Polen komt bij de landing gelijk om of sterft later aan verwondingen.
Via de spoorwegovergang in Wolfheze trekken de Polen terug op Hartenstein. Het Poolse antitankgeschut sluit zich daar aan bij een Britse antitankafdeling waarmee ze enkele dagen later samen Duitse tank aanvallen afslaan.
'Poland' op de schouder van het uniform van Sosabowski
Luitenant Jerzy Halpert ziet verbaasde reacties bij de bevolking van Wolfheze als ze ‘Poland’ zien staan op de schouders van de militairen.
Onwetend van dit alles gaan de Poolse para in Groot Brittannië naar bed in de hoop de volgende dag naar Nederland te kunnen vertrekken.
*) Het Victoria Cross is de hoogste Britse dapperheidsonderscheiding waarvan er vijf zijn uitgereikt voor acties tijdens de slag om Arnhem. Eén daarvan was postuum voor de piloot David Lord die op 19 september ondanks een brandende motor zijn vliegtuig in de lucht houdt om de voorraden te droppen waarna zijn vliegtuig neerstort en hij daarbij omkomt.
Dit bericht is opgenomen in ons Dossier Driel44 waar het hele verloop van de slag is na te lezen.
