De zichtbare en onzichtbare erfenis van oma Helenka
Wie regelmatig de A1 rijdt bij Naarden komt langs een erfenis van Helenka: Een grote witte toren. Na het lezen van het boek dat haar kleindochter Anna van Suchteren over haar schreef kijk je anders naar die witte toren die daar langs de weg staat.
In het boek volgt Anna haar oma Helenka van haar geboorte in 1887 in Zhytyn (nu in Oekraïne) via Warschau (beiden toen onder overheersing door het Russische tsarenrijk) naar Zurich. Daar ontmoet Helenka, de Nederlander Teddy. Via Zweden en Słupia in onafhankelijk Polen tussen de beide wereldoorlogen eindigt haar reis in Amsterdam.
Intelligente en strijdbare vrouw
Meer nog dan een fysieke reis beschrijft het boek ook de ontwikkeling van een meisje naar een vrouw die geïnspireerd door Marie Sklodowksa Curie kiest voor een carrière in de chemie. Een keuze die toen zeker niet gangbaar was. Waar Helenka wordt aangemoedigd door haar vader, keert haar broertje zich op latere leeftijd tegen deze keuze.
Behalve intelligent ontwikkeld Helenka zich ook als onafhankelijk denker. Niet in de laatste plaats doordat ze in een revolutionaire tijd haar middelbare school volgt in Warschau. Officieel zit ze op een elitaire meisjesschool goedgekeurd door de Russen maar clandestien krijgen ze Poolse les en onderricht in de Poolse geschiedenis. Iets wat op dat moment verboden is in dat deel van Polen wat onder Russisch bewind staat.
Helenka groeit op in kringen die een ' wie is wie' vormt van de Poolse intelligentsia op dat moment, bijvoorbeeld Prus, schrijver van De Pop.
Belangrijke ontmoetingen in Zurich
Ook haar studie in Zurich is cruciaal in haar ontwikkeling waar ze bijvoorbeeld regelmatig deelneemt aan discussies met Einstein. Ook ontmoet ze in Zurich de Nederlander Eduard van Suchtelen. Ze delen een passie voor chemie (al is zij duidelijk de betere) en hij verleid haar met zijn vioolmuziek.
Als Teddy naar Indië gaat volgt een lange afstandsrelatie waarna ze in Polen trouwen.
De laatste etappe
De reis die dan volgt is niet alleen een familiegeschiedenis maar ook een kennismaking met de geschiedenis van Polen van begin twintigste eeuw tot kort voor de Tweede Wereldoorlog. De reis eindigt niet met de dood van Helenka. Haar erfenisen daarmee haar reis rijkt verder en leidt dus uiteindelijk tot een tastbare erfenis langs de A1 in Naarden, de grote witte toren.
Wie daarvan meer wil weten verwijzen we toch echt naar het 'Helenka'. Anna schreef namelijk niet alleen een familiegeschiedenis maar via Helenka en Teddy een mooi verhaal over een turbulente periode in de geschiedenis van (midden) Europa en de emancipatie van vrouwen. Kortom voor wie daar nog aan twijfelt wij vinden het een aanrader en wij niet alleen.
In ‘Helenka’ tekent Anna van Suchtelen het tragische verhaal van haar oma op met een ragfijne pen
Volkskrant
Luisteren
Wilt u behalve lezen ook luisteren? Dat kan:
- In het boek speelt de vioolmuziek van Teddy een belanrijke rol, van de stukken die de schrijfster benoemt maakte ze een playlist op Spotify. Uiteraard speelde Teddy ook Chopin voor zijn geliefde uit Polen.
- Bij het verschijnen van haar boek was de schrijfster te gast bij NTR Kunststof waar ze uitgebreid vertelt over haar eigen ontdekkingstocht bij het schrijven van het boek.
