Minne: Een startpunt voor inspiratie en samenwerking
Muziek kan veel betekenen voor mensen. Zo kan op een dag met maartse buien muziek toch de zon laten stralen. Ook de muziek van Holland Baroque heeft die gave om je naar een andere tijd en plaats te brengen. Dat geldt zeker ook voor het album Minne dat ze opnamen met het Poolse Trio Bastarda. Midden mei treden ze samen op met deze muziek van het album dat ongeveer een jaar geleden verscheen. De CD had als startpunt de teksten van de 13e-eeuwse Brabantse dichteres en mystica Hadewijch.
De concerten zijn voor ons aanleiding om op zo’n regenachtig maartse dag met Judith Steenbrink, 1ste viool en samen met haar zus Tineke drijvende kracht achter Holland Baroque, in gesprek te gaan over het album en de samenwerking.
Holland Baroque en Bastarda
PIB: In het boekje bij het album schetsen jullie een zomeravond waarop jullie samen zaten met het gezelschap en waarin het idee geboren werd. Neem ons eens mee naar de start van deze samenwerking
Judith: “Dankzij onze cellist Tomek wisten van het bestaan van het Bastarda Trio maar dat bekent nog niet dat je een project kan doen. Wat bijzonder is, is dat hun vertrekpunt de middeleeuwen zijn en niet de barok. En voor ons, we zijn natuurlijk steeds meer een ‘makers’ ensemble, is barok het beginpunt. En als er dan een creatief trio is, is het Bastarda Trio. Wat we delen is dat we allebei met oude muziek bezig zijn en dat deel je dan met elkaar. Dat in combinatie met moderne instrumenten en hun improvisatie was het aanknopingspunt. Zij vonden Hadewijch (13e-eeuwse Brabantse dichteres en mystica) weer heel interessant. Maar waar de teksten voor ons al ingewikkeld zijn, kunnen zij de Nederlandse teksten helemaal niet lezen. Dat betekent dat wij in onze woorden over die bijzondere wereld van Hadewijch gingen vertellen. Dan ga je samen in gesprek wat die teksten betekenen en daar komt de muziek uit voort want er is geen muziek over geleverd bij de teksten. Het is bijna visueel, je creëert een soort fantasiewereld. Hoe is zo’n leven zonder alle moderne geavanceerde middelen waardoor je zo’n diepgang kan bereiken?
Je duikt diep in de materie, je vormt een soort schilderij, een beetje de tuinen van Eden. En daaruit komt dan de muziek.”
Starten met Minne en dan het instrument volgen
Wat is in dit album daarmee de rode draad?
“Door terug te kijken creëren de vrijheid maar ook wel de architectuur, de structuur en een klankbeeld, een speeltuin en daarin ga je spelen. De aanzet hiervoor werd gedaan op die zomeravond in Warschau.
Ik schrijf zelf hele simpele dingen als startpunt, soms maar een paar maten en dat geeft dan de speelruimte om samen te werken en dan wordt het echt een gezamenlijk project zoals het boekje ook vermeldt.”
Wat brengt dit extra? De moderne instrumentatie van Bastarda en hun startpunt in de middeleeuwen?
“Waar in eerdere samenwerkingen we natuurlijk solisten zochten die interesse hadden in ons materiaal, het startpunt in de barok, zit het bij bastarda al in henzelf. Dat is natuurlijk te gek.
Daarbij komt dat ze hele donkere, sinistere klanken kunnen maken en het is niet een solist maar een trio met ieder hun eigen inbreng. En waar wij in Holland Baroque alle lage instrumenten hebben weggelaten, hebben zij juist allemaal lage instrumenten. De violen vormen daarmee een ‘hoog aureool’ op wat zij zijn. Deze orkestratie is dus uniek en heeft nooit eerder geklonken.”
Wat brengt de samenwerking vanuit het ‘Hollandse’ perspectief en het ‘Poolse’ perspectief bij dit album?
“Hadewijch gebruikt heel vaak natuur als ingang en beeldspraak in haar teksten en onze verbeelding hier en in Midden Europa is toch heel anders dan in Zuid Europa. Vanuit die landen, merk ik ook in samenwerking, is toch het beeld dat barokmuziek uit die regio het beste is. Ik vind het meer noordelijke landschappen en daarmee muziek interessant.
Je volgt je instrument en Paweł haalt zijn inspiratie ook uit zijn instrument en de klezmer is vanuit de klarinet ontstaan. Je volgt je instrument en dat is grensoverschrijdend. En voor Tomek geldt, hij bracht niet alleen beide gezelschappen bij elkaar: ook zijn instrument is de natuurlijke linking pin. Hij vertolkt de middenstemmen.”
Iets breder: De Poolse barok
Als we verder kijken naar de invloed van de ‘regio’. Jullie hebben eerder al samengewerkt met Leszek Możdżer uit Polen en Telemann gevolgd op zijn reis door Polen op de CD Polonoise. Wat missen Nederlanders als ze bij Poolse muziek alleen maar aan Chopin denken?
“Wow, heel veel! Daar is een indrukwekkende, bloeiende muziekcultuur. Ook de ontwikkeling van barokmuziek: dat is booming. Dat is de laatste 10 jaar enorm omhoog gegaan. Daar zijn heel veel spelers en daar is heel veel gaande. Er is een heel scala aan concertzalen en als we meereizen met Możdżer en Bastarda zien we hoe groot de belangstelling is. Het publiek heeft een open blik. Daardoor is er ook ruimte en publiek voor iets als Minne.
In de CD Polonoise hebben we de muziek onderzocht. In de muziekboeken staat, dat er in het geval van barok een Duitse, een Franse en een Italiaanse stijl bestaan maar nu kunnen we toch echt zeggen er is ook een Poolse stijl. Dat is een herontdekking want dat heeft Telemann al beschreven. Dat is niet iets wat wij zelf hebben bedacht.
Er wordt ook gezegd dat de viool niet uit Italië komt maar uit Polen! Ik moet het nog een keer goed nazoeken maar in heel vroege beschrijvingen wordt gesproken van ‘die Polnische Geige’. Ook in de vioolbouw heb je al heel vroege violen uit Polen.”
Ervaar het zelf bij de concerten
Wie eerder bij concerten van Holland Baroque aanwezig is geweest zal het misschien onderschrijven maar het enthousiasme wat we in dit interview mochten ervaren is hetzelfde wat je kan zien en horen op het podium tijdens de optredens.
U kunt dit zelf gaan ervaren bij de drie concerten die gepland staan 12 tot 14 mei. Voor details en kaarten ga naar de site van Holland Baroque.
Hieronder een teaser van een optreden in Polen:
Foto via Holland Baroque, fotograaf Tobiasz Jankowiak
