De film zegt alles dankzij ultieme samenwerking

Deze dagen verschijnt de trilogie Trois Couluers en La double Vie de Veronique van regisseur Kieślowski opnieuw in de bioscopen. In Eye draait een retrospectief. Wij vroegen professor Nick Reyland* om stil te staan bij de bijzondere relatie tussen de regisseur Kieślowski en de componist Zbigniew Preisner. Misschien was het wel de ultieme samenwerking tussen de regisseur en de componist die ook nu, dertig jaar nadat ze voor het eerst verschenen, de films nog steeds hun kracht geven.

Ontdekken wat er gebeurt

Stanley Kubrick schreef het volgende over Krzysztof Kieślowski's creatieve team, waaronder componist Zbigniew Preisner: "zij hebben het zeldzame vermogen om hun ideeën te dramatiseren in plaats van er alleen maar over te praten. . zodat het publiek kan ontdekken wat er werkelijk gebeurt in plaats van dat het verteld wordt."

Enkele voorbeelden:

• Een insect ontsnapt uit een glas kleverige vloeistof, delicaat en hoopvol gescoord, aan het bed van een wonderbaarlijk genezende man;
• nostalgische, kinderlijke muziek speelt als een moordenaar zich zijn verloren zus herinnert;
• magisch licht verschijnt in een Parijs appartement en verandert het leven van een jonge vrouw op wervelende muziek;
• twee mannen ervaren verschillende soorten wedergeboorte, glijdend over de bevroren rivier Wisła, badend in gouden licht, op een vreugdevolle tango;
• twee handen, tegen elkaar gedrukt door een gesloten autodeur, gescoord door een perfect stijgend interval op een akoestische gitaar.

Deze momenten - uit de reeks tv-afleveringen en films die Kieślowski en Preisner aan het eind van de jaren tachtig en in de jaren negentig in de voorhoede van de Europese kunstcinema plaatsten - doen allemaal wat Kubrick zei, en nog veel meer, grotendeels dankzij de magie van het partnerschap tussen regisseur en componist.

Iets anders

Het begon in 1985. Preisner, een autodidactisch musicus, kreeg een ongewone vrijheid van Kieślowski, die (aldus Preisner) "vanaf het begin wist dat [hij] iets anders wilde doen met filmmuziek. Wat betekent 'iets anders'? Hier zijn twee uitspraken van Preisner die dat helpen verklaren:

Ideale soundtrackmuziek voegt iets toe dat niet in de film te zien is, maar dat te raden wordt gelaten.

Muziek maken voor een film is heel eenvoudig. De vraag is waarom we überhaupt muziek moeten gebruiken. … Baudelaire had gelijk toen hij zei dat het er voor de kunstenaar niet om gaat te beschrijven wat hij ziet, maar wat hij voelt.

De film zegt alles

Voor Preisner vertegenwoordigen de beste momenten in filmmuziek wat hij het 'concept' van een film noemt: de ideeën of kwesties die een film onderzoekt door middel van drama, beeld en geluid. Dit is wat we 'raden' of, in de woorden van Kubrick, ontdekken. De Trois Couleurs trilogie, bijvoorbeeld, stelt een vraag: "Hoe leef je een goed leven in de tijd van het hoge kapitalisme"? Of sterker: "Hoe overwinnen we de eenzaamheid en isolatie die hoogkapitalistische samenlevingen creëren?"

Maar in Blue, een van hun late meesterwerken naast La Double Vie de Veronique en Rouge, zit weinig politiek in het script. In plaats daarvan ervaart Julie, een vrouw met een dubbel verlies, een extreem isolement. Haar pijn komt tot ons in dichtvallende piano's, of knokkels die langs een muur schuren. Ze is net zo gebroken als de montage in de eerste helft van de film - allemaal harde sneden en schokken, als echo's van het ongeluk dat haar familie doodde.

Naarmate Blue zich ontwikkelt, komt ze weer in contact met de muziek van haar man - ze droomt ervan, raakt het aan, vult het aan. Ze verbindt zich ook met mensen. Ze begint te genezen, net als de stijl van de film. Blue wordt vloeiender. Het eindigt met een vloeiende montage, die elk personage met haar en Preisners muziek verbindt. Niemand zegt iets. Toch zegt de film alles.

*) Over professor Nick Reyland

Als hoofd van de Undergraduate Programmes leidt professor Nicholas Reyland de ontwikkeling en uitvoering van de Undergraduate Curricula en Programmes van het Royal Northern College of Music in Manchester. Hij geeft onderwijs, begeleidt studenten en doet zelf onderzoek.

Zijn onderzoeksexpertise is film- en televisiepartituren, Poolse muziek en Witold Lutosławski, narratieve theorie, trauma, en - meer in het algemeen - de theorie, analyse en kritiek van muziek sinds 1900. Belangrijke lopende onderzoeksprojecten zijn Scoring Peak TV, een conferentie en essaybundel over recente tv-scores; essays over muziek in tv-series variërend van The Sopranos tot Wandavision, Killing Eve, The Mandalorian en Succession. Verder schrijft hij over Lutosławski, andere kunstenaars, en de manieren waarop creatief werk een vitale rol kan spelen in emotieregulatie en de opbouw van veerkracht na trauma.