Een avond over pacifistische literatuur van onder andere Józef Wittlin
Op 9 maart organiseert de Oostenrijkse ambassade in samenwerking met het Vredespaleis, het Genootschap Nederland Duitsland en het Internationale Josph Roth Gesellschaft Een avond over pacifisitische literatuur met onder andere werk van Wittlin.
Drie spekers behandelen drie schrijvers. De schrijvers zijn Bertha von Suttner, Adnreas Latzko en de Poolse auteur Józef Wittlin van wie redelijk recent Het zout der aarde verscheen in Nederlandse een vertaling van Dirk Zijlstra.
Wie is Józef Wittlin?
Józef Wittlin werd eind negentiende eeuw, in 1896, geboren op het landgoed Dmytrów in Galicië (toen deel van Oostenrijk-Hongarije, nu in de Oekraïne), als zoon van een joodse pachter. Hij groeide op en ging naar het gymnasium in Lwów, het huidige Lviv in de Oekraïne. Bij het begin van de eerste wereldoorlog melde hij zich aan voor het Poolse legioen wat een maand later al weer ontbonden werd omdat ze weigerden voor het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk te strijden tegen de Russen.
De tweede vrouw van Wittlins vader was Duits waardoor Wittlin deze taal beheerste. Hij vertrok naar Wenen en maakt daar zijn middelbare school af in 1915. Met zijn vriend en latere schrijver Joseph Roth meldde Józef zich in 1916 als vrijwilliger bij het Oostenrijkse leger. Hij zag geen actie aan het front en werkte onder andere als tolk in een krijgsgevangen kamp voor Italianen.
Na zijn ontslag uit het leger in 1918, ging Wittlin studeren in Lwów, werkte eerst als leraar voordat hij zich vestigde als schrijver. Hij trouwde met Halina Handelsmann en hij veel door Europa, wat invloed had op zijn werk. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bevond hij zich in Parijs, van waaruit hij in mei 1940 naar Biarritz werd geëvacueerd. MET zijn gezin wist hij in januari 1941 naar New York te ontkomen. Vanaf 1952 was hij medewerker van Radio Free Europe. Deze zender zond programma's uit in verschillende talen voor landen achter het IJzeren Gordijn. Hij overleed in 1976 in New York.
Over het Zout der aarde
Wittlins belangrijkste fictiewerk (gepubliceerd in 1935 of 1936) was "Zout van de aarde" / "Sól ziemi", oorspronkelijk bedoeld als het eerste deel van een cyclus. Het boek voor de dood en uitroeiing van de cultuur door een aanstaande oorlog. De setting is een geïsoleerd gebied in de Karpaten Galicië, de geboorteregio van Wittlin.
De hoofdpersoon van Zout van de aarde is een eenvoudige bergbewoner uit de regio (een Hoetsoel) Oost-Galicië. Hij wordt ingelijfd in het Oostenrijks-Hongaarse leger. De ongeletterde boer kijkt verwonderd naar het geweld van de militaire actie en het onbegrijpelijk mechanisme van de oorlog. Zijn symbolische naam is , Piotr Niewiadomski, ("Onbekende"). In eenvoudige, heldere, beknopte taal brengt Wittlin zaken als oorlogen, moorden, dienst aan keizers en koningen tot een absurd niveau.
In 1936 werd "Zout van de Aarde" bekroond met de "Wiadomosci Literackie" ("Literair Nieuws") prijs. Een jaar later ontving het Zloty Wawrzyn (Gouden Laurierkrans) van de Poolse Academie van Literatuur. Het belangrijkste was dat het werd genomineerd voor een Nobelprijs in 1939. Helaas gingen de manuscripten op de vlucht voor de Tweede Wereldoorlog verloren en maakte de schrijver de trilogie nooit af. Na vertaling in vele talen behoudt "Zout der aarde" een eervolle plaats in de Europese pacifistische literatuur.
De eerste vertaling in het Nederlands verscheen al in 1937. Nu verscheen er recent een nieuwe vertaling.
Het is, lijkt me, niet meer dan een daad van eenvoudige literaire rechtvaardigheid Het zout der aarde onverwijld toe te voegen aan het lijstje grote Midden-Europese romans uit de eerste helft van de twintigste eeuw.
Recensent Cyrille Offermans in De Groene bij een bespreking van het boek: Een meesterwerk herontdekt
De nieuwe Nederlandse vertaling van Het zout der aarde is dan ook een bijzondere gebeurtenis. Vooral voor liefhebbers van de al eerder herontdekte Joseph Roth, die wat stijl en ironie betreft sterk aan Wittlin doet denken. Je kunt je zelfs afvragen wie van beiden de betere schrijver is.
recensie in NRC: Een grootse anti-oorlogsroman
Bestel de roman bijvoorbeeld bij bol.com zodat u deze kan lezen voor de bijeenkomst:
De bijeenkomst
Hieronder de informatie zoals wij die ontvingen over deze bijeenkomst het met programma en de locatie.
Foto via Wikimedia Commons, tekst op basis van genoemde recensie, Wikipedia en culture.pl
